281 - مهارت‏ های ارتباط کلامی

نویسنده : زهرا رستگار

مهارت‏ های ارتباط کلامی   امروزه در بسیاری از خانواده‏ها ارتباط کلامی و حتی پیام‏های غیرکلامی تأثیرگذار و محبت‏آمیز به حداقل رسیده است. گاهی با اندکی تسامح می‏توان گفت، هرگاه زن و مرد جوانی را دیدید که در صندلی اتوبوس، هواپیما، فضای سبز و … کنار هم نشسته‏اند و سخنی بین آنان ردّ و بدل […]

مهارت‏ های ارتباط کلامی

 

امروزه در بسیاری از خانواده‏ها ارتباط کلامی و حتی پیام‏های غیرکلامی تأثیرگذار و محبت‏آمیز به حداقل رسیده است. گاهی با اندکی تسامح می‏توان گفت، هرگاه زن و مرد جوانی را دیدید که در صندلی اتوبوس، هواپیما، فضای سبز و … کنار هم نشسته‏اند و سخنی بین آنان ردّ و بدل نمی‏شود، بدانید زن و شوهرند؛ و گرنه یا دوران و لحظات ماه‏های عسل را سپری می‏کنند. نباید فراموش شود که ارتباط کلامی به معنای حرف‏زدن صرف نیست. در موارد بسیاری پرگویی بلا، کم‏گویی طلا وسکوت صلاح به‏شمار می‏آید. لذا ارتباط کلامی، هنری است که بدون توجه به مهارت‏ها و پیش‏شرط‏های آن، زمینه‏های مشکلات گزنده، تلخی و کدورت‏های کوبنده‏ای را فراهم می‏سازد.

 

 

 

 

 

آشنایی با مهارت‏ های ارتباط کلامی

 

1. برای زندگی زیبا، باید ذهن زیبا داشته باشیم. ذهن زیبا، زبان‏مان را زیبا و ذهن و زبان زیبا، زندگی را زیبا می‏کند.

 

تلخ‏کلامی از تلخ‏کامی حکایت می‏کندو بیان متین و آرام و دلنواز از آرامش و معنویت درون.

 

از کوزه همان تراود که در اوست.

 

2. زبانِ گفتاری باید با زبانِ غیرگفتاری(بدنی) هماهنگ باشد.

 

حضرت علی(ع) در ارتباط با زبان گفتاری بیاناتی نموده‏اند که به چند نمونه از آن اشاره می‏کنیم:

 

«هرکه ایمان به خدا و روز قیامت دارد یا باید سخن خیر بگوید یا آن‏که خاموش باشد».

 

«هیچ چیزی به زندانِ طولانی، از زبان سزاوارتر نیست».

 

«تیزی سرنیزه پیوندها را می‏بُرد و تیزی زبان عمرها را».

 

3. اعتقاد قلبی به محتوای پیام و کلام.

 

اعتقاد قلبی به محتوای پیام و کلام، نقش بسیار مهمی در تأثیرگذاری و متقاعدسازی و تفاهم بین زن و شوهر دارد.لذا جز در موارد ضروری از بیان احساسات و عواطف و نظراتی که به آ‏ن‏ها عملاً پایبند نبوده و اعتقاد راسخ ندارید خودداری کنید.

 

رطب خورده نباید منع رطب ‏کند؛ زیرا به‏خوبی می‏داند که بی‏تأثیر خواهد بود.

 

4. برخی رفتارها و گفتارها مانع برقراری ارتباط کلامی صمیمی و مناسب در خانواده می‏شود.

 

نق زدن، جدال و بگومگو، تحقیر، تمسخر، انتقادهای تند و مستقیم، قطع حرف یکدیگر، زیاده‏گویی‏وپرحرفی راجع‏به مسایل بسیارکوچک، منحرف شدن از موضوع اصلی، تهدید، توهین، درگوشی و پنهانی صحبت کردن در حضور دیگران، دروغ، عدم صداقت در گفتار، شوخی نابجا، از جمله آفت‏های ارتباط کلامی به شمار می‏آید. هم‏چنین آهنگ صدا، نوع نگاه و طرز نشستن و حالات چهره، تواضع، نشاط، حسن خلق، قصد قربت، آراستگی نیز از جمله مواردی است که نباید در ارتباط کلامی مورد غفلت قرار گیرد.

 

5. خوب حرف زدن و حرف‏های خوب زدن.

 

دوبعد از شئوون مختلف ارتباط کلامی به‏شمار می‏آیند که نباید یکی را فدای دیگری کرد. صحبت کردن با شیوة آرام، متین، با نشاط و جذاب و در کنار ارائة مطالب، پندها، حکایت‏ها و آیات و روایات و اخبار مفید، ارزشمند، آرام‏بخش و مورد علاقة همسر در جلب همدلی و محبت همسر و ایجاد زمینه‏های تحکیم بنیاد خانواده و تربیت و تزکیة فرزندان نقش فوق‏العاده مفید و موثری خواهد داشت.

 

6. زنان بیش از مردان به ارتباط کلامی با همسرشان اهمیت قائل‏اند.

 

این نیاز ذاتی و تفاوت فردی و ذاتی می‏بایست مورد توجه و تأکید مردان قرار گیرد و در ایجاد ارتباط کلامی صمیمی و تأثیرگذار با همسر به امیال و خواسته‏های خود تکیه نکنند. مرد می‏بایست برای جلب محبت همسر خود از فرصت‏های لازم برای گفتگو و به‏خصوص شنیدن سخنان او بهره گیرد و این نیاز همسر را نادیده نگیرد.

 

7. سخن خود را ازموضوع مورد علاقة شنونده آغاز کنید.

 

ابتدا از جنبه‏ ها و ابعاد شیرین حوادث و خاطرات و نظرات، بعد از آن هنگامی که همسرتان خسته، کلافه و گرسنه نیست، مسایل و مشکلات و معضلات را( آن هم با انگیزة حل مشکلات) طرح و تبیین نمایید.

 

8. رسا، شفاف، شاداب و محکم، اما نرم وملایم صحبت کنید.

 

از نیش و کنایه و ابهام در گفتگو پرهیز کنید. قبل از هر سخنی که به زبان می‏آورید، فکر کنید سخن شما باعث تنش است یا آرامش؟ اگر موجب تنش و تلخ‏کامی همسرتان می‏شود، فعلاً نگویید مراقب باشید که چه چیزهایی را با سخن گفتن به دست می‏آورید و چه چیزهایی را از دست می‏دهید. تکیه و تأکید بر بازخورد نهایی گفتگو بسیار مهم و لازم می‏باشد، اینجاست که علی(ع) می‏فرماید:«اساس سلامتی از لغزش‏ها فکر کردن قبل از انجام کار است و تأمل کردن پیش از سخن گفتن».

 

9. دو گوش دارید و یک زبان. پس دو برابر گوش بدهید و نصف آن حرف بزنید.

 

زبان، خستگی‏ ناپذیرترین ومقاوم‏ترین ماهیچة بدن است.هرچه انسان فرسوده‏تر و پیرتر می‏شود (اگر خوب مدیریت نشود) زبانش فعال‏تر و جوان‏تر می‏شود پس باید بیشتر کنترل شود.

 

1. لااقل به همان میزان و کیفیت معاشرت در جامعه با همسر و فرزندانتان هم‏کلام شوید.

لا اقل به همان میزان و کیفیت که با همکاران در اداره و کارخانه، با مشتریان در بازار و مغازه، با مردم در کوچه و بازار ارتباط کلامی برقرار می‏کنید؛ با همسر و فرزندان نیز به همان کیفیت برخورد کنید. چرا با کسی که در محیط کار و بازار مسئولیت مهمی دارد یا منافع ما را تأمین و تهدید می‏کند، محترمانه و مودبانه گفتگو می‏کنیم؟

 

پس باید توجه داشته باشیم که با فرزندانمان و همسرمان و خویشاوندانمان، با مهربانی و محبت و مهرورزی بیشتر صحبت کنیم.

 

1. خوب است محور صحبت ها دربارة آنچه که از طریق مطالعة کتب، مجلات و نشریات مفید به دست آورده‏اید و یا از رسانه‏های ارتباطی، نکته‏های مفید و شنیدنی آموخته‏اید قرار داده، مثل دیدن زیبایی‏های زندگی و طرح بیان آن‏ها که بسیار جالب، جذاب، مفید و خاطره انگیز است.

 

2. در مورد دیگران صحبت نکنید.

 

خانوادة محترمی را می‏شناسم که با هم قرار گذاشته بودند هر زمان هر یک از اعضای خانواده غیبت می‏کرد، همة اعضا با هم صلوات می‏فرستادند تا غیبت ادامه نیابد. هر زمان که عصبانی، خسته و گرسنه هستید صحبت نکنید. اوقات تلخ و جسم رنجور؛ کلمات تلخ را بر زبان می‏نشاند.

 

3. از تکیه‏کلام‏های تکراری و خسته کننده پرهیز کنید.

 

همسرتان را با احترام صدا کنید. رسول گرامی اسلام(ص)، خدیجة کبری(س) را و علی(ع) حضرت فاطمه(س) را با ذکر نام و احترام تمام صدا می‏کردند.

 

4. گفته‏هایی که با علایق، سلایق و باورهای همسرتان در تضاد باشد، منبع و منشأ عمل و رفتار و جلب محبت او نمی‏شود. بنابراین از سخنان تهدیدآمیز و غیرمنطبق با باورها و خوشایندهای همسرتان خودداری کنید.

 

بسیاری بر این عادت پای می‏فشارند که به هنگام سخن گفتن مخاطب، دائم مطالبی را که خود مهم می‏دانند در ذهن مرور می کنند، تا بلافاصله بعد از قطع شدن کلام مخاطب به طرح مطالب و مسایل شخصی و مورد توجه و علاقة خود بپردازند. در این تعامل و تبادل آنچه مهم نیست احساس و عاطفه و خواست طرف مقابل و آنچه مهم و حیاتی است مسایل شخصی و مشغله‏های ذهنی ارتباط کلامی بین زن و شوهر است که بسیار ناپسند و ویرانگر است.

 

5. هرگز جرّ و بحث نکنید.

 

با جر و بحث، بیشتر از آنچه به دست می‏آورید از دست می‏دهید. آسیب های روانی، فرسودگی، عصبانیت، کدورت و تنفر از جمله آثار آزاردهندة آن است. هر زمان همسرتان حرف حقی را نپذیرفت، از مشاور و داور(که همواره باید در زندگی مورد تأیید و احترام باشد) کمک بگیرید. تا خطا و ثواب را نشان دهد و مجادله پایان یابد.

 

6. صحبت کردن با همسر مثل رانندگی و نقاشی است، هرچه بیشتر(با تأکید بر روش‏های علمی و اصولی آن) تمرین کنید، بهتر از عهدة یک ارتباط کلامی مطلوب برآمده و انجام آن لذت‏بخش‏تر خواهد شد.

 

7. آن‏گونه با همسرتان و دیگران سخن بگویید که انتظار دارید با شما سخن بگویند.

 

صداقت، بی‏ریایی و صراحت از اصلی‏ترین معیارهای گفتگوی مبتنی بر قانون مذکور است.

 

کاری کنید که اعضای خانواده به ویژه همسرتان از هم صحبتی با شما لذت ببرند، آرامش بیابند، آموزش ببینند.

 

بسیاری گمان می‏کنند در بین ابزار پیام‏رسانی،تنها نقاشی، موسیقی، فیلم و هنر نیاز به تخصص و آموزش دارد، نه سخن گفتن و ارتباط کلامی و غیرکلامی. در حالی که عقاید همة ما تحت‏تأثیر افرادی قرار می‏گیرد که هم متخصص هستند و هم قابل اعتماد. پس توان و تخصص خود را در این حوزه افزایش دهید.

 

8. به مخاطب خود اجازة اشتباه و خطا را در سخن گفتن بدهید و از سخت‏گیری‏های بی‏مورد در ارتباط، خودداری کنید.

 

هرچه سخت‏گیری شما بیشتر باشد، مخاطب شما نیز خودسانسورتر و تبادل و تعامل بین شما نیز کمتر خواهد شد.

 

9. با ذهنیت منفی و تکرار حوادث و کاستی‏ها و تنش‏ها ی تلخ گذشته رونق و رمق ارتباط کلامی را به حداقل تقلیل می دهید.

 

1. خود افشایی را در ارتباط کلامی فراموش نکنید.

 

خودافشایی، فاش کردن کلامی و غیر کلامی برخی از جنبه‏های فکری، ذوقی، احساسی، عاطفی ما می‏باشد که دیگران بدون آگاهی از آن‏ها نمی‏توانند ارتباط مفید و موثری را با ما داشته باشند.

 

خانم ها برای خودافشایی ارزش زیادی قائل‏اند و به راحتی به طرح و بیان مولفه ها و خصوصیات فکری و رفتاری خود می‏پردازند. لذا برای تکمیل و برقراری ارتباط صمیمی‏تر با همسر، انتظار خودافشایی بیشتر از سوی همسرشان را دارند و این موضوع نباید مورد غفلت و بی توجهی آقایان واقع شود. و در اسلام توصیه فراوان شده است که شوهر به همسر خود همواره بگوید دوستت دارم.

 

البته توجه ویژه به تفاوت های جنسیتی در این خصوص از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که در جای خود مورد تأکید قرار خواهد گرفت.