45 - مهارت حل دعوا

نویسنده : زهرا رستگار

بسیاری از زوج‏های جوان نمی‏دانند چگونه باید دعوا کنند و یا چگونه به دعوا فیصله دهند. واقعیت این است که به رغم تصور بسیاری، دعوا کردن با همسر می‏تواند تجربة وحشتناکی نباشد و البته پایان دادن به آن نیز آنقدرها سخت نیست.

مهارت حل دعوا

بسیاری از زوج‏های جوان نمی‏دانند چگونه باید دعوا کنند و یا چگونه به دعوا فیصله دهند. واقعیت این است که به رغم تصور بسیاری، دعوا کردن با همسر می‏تواند تجربة وحشتناکی نباشد و البته پایان دادن به آن نیز آنقدرها سخت نیست.

در دعوا این کارها را انجام دهید:

استراتژی‏های مقابله به این معناست که زن و شوهر در چه واقعیتی از چه مهارت‏های ارتباطی استفاده کنند. درواقع در بسیاری از موارد، زن و شوهرهای جوان مهارت‏های ارتباطی را به خوبی می شناسند، اما نمی‏دانند کی و کجا باید از آن استفاده کنند. این استراتژی‏ها بیش از آنکه نظری باشند، باید در عمل آموخته شوند.

هرکدام از چهار استراتژی زیر می توانند به زوج های جوان برای حل مشکلاتشان کمک کنند:

1.حفظ آرامش: وقتی که آرامش بدنی از بین می رود، ضربان قلب بالا می رود و میزان زیادی آدرنالین در بدن ترشرح می شود. این آدرنالین باعث می شود شما نتوانید به حرف های همسرتان توجه کنید و دعوا بدتر و بدتر شود. برای رفع این مشکل، پیش از هر چیز باید نشانه‏های برانگیختگی را بشناسید. برای مثال، اگر ضربان قلبتان بیشتر از ده درصد حالت طبیعی (در مردها 72 تا 76 و در زن ها 82 تا 86 ضربه در دقیقه طبیعی است) بود، یعنی که برانگیخته شده اید و باید کاری برای کم کردن برانگیختگی تان انجام دهید.

2.غیردفاعی گوش دهید: برای رفع جبهه گیری، راه های تفکیکی هم وجود دارند. وقتی که شما دارید با همسرتان مشاجره می کنید، دو حالت وجود دارد؛ یا شنونده اید و یا سخنگو. در هر حالت به این توصیه توجه کنید:

• وقتی شنونده اید: وقتی که شما در مقام شنونده هستید، بهترین راه این است که از «مهارت گوش دادن» استفاده کنید. البته وقتی فردی به شدت از شما انتقاد می کند و یا شما را سرزنش می کند، واقعاً گوش دادن کار سختی است.برای این کار لازم است که بتوانید خودتان را جای همسرتان بگذارید و دنیا را از دید او ببینید.
• وقتی سخنگو هستید: وقتی که سخنگو هستید باید تا جایی که می توانید، صحبتتان را به خصومت آلوده نکنید. برای این هدف راهکارهای زیر مناسب است:
• به جای انتقاد، از شکایت استفاده کنید: همان طور که در گام دوم توضیح داده شد، انتقاد کاملاً مبهم است اما شکایت با صراحت از یک رفتار انتقاد می کند. مثلا به جای «تو هیچ وقت خانه نیستی» که یک نوع انتقاد است، می توان گفت: «دیشب که خانه خواهرت ماندی، من خیلی احساس تنهایی کردم».

3.تصدیق: با ظرافت به همسرتان بفهمانید که او را درک می‏کنید و می توانید دنیا را از دید او نگاه کنید. تصدیق بیشتر برای مردهایی مفید است که می خواهند در برابر ناراحتی های همسرشان برخوردی عقلانی و منطقی داشته باشند. این افراد به جای توجه به محتوای هیجانی صحبت‏های همسرشان سعی می‏کنند راه حلی برای مشکل او پیدا کنند. وقتی که همسر شما احساس کند تصدیقش می‏کنید، به شما بیشتر اعتماد می کند و به توصیه های شما بیشتر گوش می دهد.

راه های نشان دادن تصدیق، عبارتند از:

• مسئولیت پذیری:برای مثال، اگر شوهرتان دلخور است که چرا تلفنی به او خبر ندادید که دیر می آیید، به او بگویید «واقعاً عصبانی ات کردم، نه؟» با این کار اعتراف می کنید که اعمال شما روی احساسات همسرتان اثر می گذارد. درواقع شما مسئولیت تاثیر رفتارتان را پذیرفته اید.
• معذرت خواهی: معذرت خواهی صریح و آشکار نیز یک نوع تصدیق است. با معذرت خواهی، شما به همسرتان نشان می دهید که ناراحت هستید و او را درک می کنید. برای معذرت خواهی لازم نیست همیشه بگویید «متاسفم». برای مثال، می توانید بگویید «منظورت را می فهمم.من اشتباه کردم». اگر در حین بحث به اشتباه اعتراف کنید، نتایج واقعاً مثبتی می گیرید.
• تحسین: وقتی هنگام جر و بحث به همسرتان و خودتان یادآوری می‏کنید که او برای شما همسری قابل تحسین است، مسیر گفت و گو را به سمت مذاکره عوض کرده اید.

4. به دعوا خاتمه دهید: می توان با استفاده از راهکارهای زیر به دعوا فیصله داد:

• دعوا را به قسمت های عمیق رابطه نکشانید: همیشه در دعواهایتان به اصطلاح «رو» دعوا کنید. در «عمق» همیشه یک وفاداری همیشگی پنهان وجود خواهد داشت. دعوایتان را به اینجاها ربط ندهید.
• جایگزین بگذارید: مثلاً، اگر از رنگ خاصی برای پرده خانه، خوشتان نمی آید؛ به جای داد و بیداد کردن، بگویید از کدام رنگ خوشتان می آید.
• ببخشید: بعضی وقت ها واقعاً همسرتان مقصر بوده و اشتباه کرده است. در این مواقع بهتر است او را ببخشید.
• تمرین «روزهای صمیمانه» را انجام دهید: چند روز متوالی را مشخص کنید و در این روزها توافق کنید که هر روز حداقل 5 مورد از کارهایی را که همسرتان می خواهد، انجام دهید. البته او هم باید متقابلاً کارهایی را که شما می خواهید، انجام دهد. اولاً این کارها باید ایجابی باشند، یعنی فرد مقابل را از کاری نهی نکنند. دوم باید عملی باشند، مثلاً سه بار نوازش کردن به جای امر کلی مهربان بودن. سوم آن قدر کوچک باشند که بتوان هر روز انجامشان داد و چهارم مربوط به دعوای اخیر نباشد.

برخی از عوامل آرامش و تنش‏زدایی

محبت منبع اصلی نور و گرمی هر خانه و عامل اساسی آرامش روحی در هر خانواده‌ای است، چه سعادتمند هستند افراد خانواده‌ای که علاوه بر انجام وظایف خویش به عنوان همسر، پدر، مادر و فرزند با یکدیگر دوست بوده و به مرحلة رفاقت رسیده‌اند. در چنین کانون گرم و آرامش بخشی هیچ‌یک از اعضای خانواده احساس تنهایی و دلتنگی نکرده و بهترین ساعات زندگی خود را نه در خارج از خانه و با دیگران، بلکه با بهترین دوستان و نزدیک‌ترین افراد زندگی خویش در خانة خود که تبدیل به خانة دوست شده با سعادت سپری می‌سازند.

چه بسیار همسران که یک عمر در زیر یک سقف با یکدیگر زندگی کرده ولی هنوز طعم دوستی و محبت واقعی را نچشیده‌اند و چه بسیار فرزندان که به علت نیافتن یک دوست و رفیق خوب در خانه در دام تباهی و بدنامی دوست نمایان نااهل به ورطة بدبختی و شقاوت افتاده‌اند.

برای رسیدن به مرحلة رفاقت و ورود به جایگاه دوستی با همسر و فرزندان خویش باید چند گام برداشت که به ترتیب اولویت عبارتند از:

1. احترام و اکرام: اصولاً بدون رعایت احترام انسان‌ها، نمی‌توان به حریم قلب آنها نزدیک شد و چه بسیار دوستی‌ها که در اثر عدم رعایت احترام یکدیگر از میان رفته است. لذا در قدم اول همسر و فرزندان خود را با کلام محترمانة آقا و خانم صدا کنید و در حضور دیگران شخصیت او را تأیید و تکریم کنید.

2. شناخت جنبه‌های مثبت: معرفت و آگاهی به صفات و روحیات مثبت افراد، خود به خود در وجود ما باعث به وجود آمدن علاقه و محبت نسبت به آنان شده و با انعکاس ناخود آگاه در نگاه و رفتار ما سبب جلب دوستی و محبت آنان خواهد شد.

بنابراین، در اولین فرصت فهرستی از صفات مثبت همسر و فرزندان خویش نوشته و برای تأثیر بیشتر هر چند روزی یک بار به آن نظری بیاندازید. خواهید دید شکوفه‌های محبت واقعی در قلب شما در حال جوانه زدن است.

3. پذیرش روحی: دریچة قلب خود را بگشایید و همسر و فرزندان خود را آن‌چنان که هستند در قلب خویش بپذیرید و به آنها مهر بورزید زیرا غیرممکن است که آدمی به کسی که قلباً او را دوست ندارد، علاقة صادقانه داشته باشد. اغماض و گذشت هیچ‌کس کامل نیست و هر انسانی با توجه به مراتب خویش دارای نقاط ضعف و عیب‌هایی هست.

4. چشم پوشی از خطا و اشتباهدیگران: هر انسانی حتی ما، گاهی مرتکب اشتباه و خطایی ممکن است شده باشیم و میل داریم در مورد ما با دیدة اغماض بنگرند و از خطاها و برخی از ضعف‌های ما چشم پوشی کنند و ما هم نیز در مورد دیگران خصوصاً در مورد همسر و فرزندان و خویشاوندان و مردم باید چشم‌پوشی کرده و گذشت نماییم.

5. صداقت و راستی: ستون اصلی در بنای دوستی واقعی، راستی و برخورد صادقانه است و اگر در میان دو نفر صداقت وجود نداشته باشد، هرگز رفاقتی پاک و بی‌شائبه به وجود نخواهد آمد.

به ویژه در میان همسر و فرزندان که مشاهدة عدم صداقت در خانه بنیان خانواده را متزلزل می‌سازد.

6. صمیمیت: گاهی در خانه دست همسر و فرزندان خود را در دستان گرم و پرمهر خویش بگیرید، به چشمانشان با نگاه محبت بنگرید و بگذارید امواج روحی شما با یکدیگر جمع شده و کانون خانواده را گرم کند. بر سر سفره با شادابی و چهرة گشاده لقمه بر دهان نهاده تا علاوه بر جسم، روحتان نیز از محبت تغذیه کند.

7. مودّت: جلوة عملی و ملموس محبت و ثمرة اصلی آن مودت است که در حقیقت آخرین و اصلی‌ترین گام در رسیدن به مرحلة رفاقت است و از بیان علاقة خویش به همسر و فرزندان آغاز و با تقدیم هدایایی اگرچه کوچک در مناسبت‌های مختلف اظهار علاقه و محبت خود را آشکار و نمایان کنیم و در حمایت و پشتیبانی از آنان در شداید و سختی‌ها صمیمیت را به اوج خود برسانید. اینچنین شما با همسر و فرزند خویش دوستی و رفاقت را مستحکم و پایدار کنید.

حل اختلافات بین فردی

هدف شما در این رابطه چیست و چقدر برای تان مهم است؟

حفظ ارتباط با فرد مقابل چقدر برای تان مهم است؟

منطقی ترین برخورد کدام است؟

حل تعارض خود با همسر:

اگر تعارض حل و درمان نشود، حتماً موجب ایجاد مسائلی در زندگی خواهد شد. بسیار پیش می آید که در آینه به خود نگاه می کنیم و احساس خوشی از دیدن چهره خود در آینه نداریم.

 دست به دعا ببرید و با خدای خود بگویید:

خدایا! با تو پیمان می بندم، به عشق قرآن، روزانه حداقل 5 نوبت با تمرکز به آینه نگاه کنم و خودم را تحسین کنم.

زیبایی ام را، عفت ام را، کمالاتم را، شخصیتم را، نعمت های خداوندی ام را، سپاسگزار باشم.

آن ها که خود را زیبا می بینند با دیگران راحت تر ارتباط برقرار می‏کنند. آن ها که خود را تحسین می کنند، با دیگران کمتر دچار تعارض می شوند. دل خود را آینه کنید، روان خود را آینه کنید، روزی پنج مرتبه خودتان را در آینه نگاه کنید و تبسم بر لب داشته باشید. در آینه نگرستین و خود را تحسین کردن و خالق هستی و آفرینش را حمد و سپاس گفتن و از خلقت خود خوشحال و خرسند بودن و نه خودستایی و تکبر بلکه توجه به آیات الهی و قرآنی که: «فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقين[1]»، «پس بزرگ است خدايى كه بهترين آفرينندگان است»‏ «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‏ أَحْسَنِ تَقْويمٍ[2]» «ما انسان را در بهترين صورت و نظام آفريديم».

1. برای رسیدن به تعادل روان و احساس رضایت و شادی، تعارض درون فردی خود را حل کنید.

2. برای حل تعارض خود با دیگران، پیش از همه تعارض خود با همسرتان را حل کنید و سپس کسانی را که با آن ها تعارض دارید را اولویت بندی کنید، نام آن ها را در دفترچه‏ای بنویسید و مشکلاتی که با آنها دارید یا رفتاری که باعث رنجش خاطر شما شده است را کنار اسمشان یادداشت کنید. هنگام یادداشت، لبخند بزنید!

اصلی‏ترین مشکل بشریت در جهان امروز، مشکلات مالی و اقتصادی نیست، بلکه افسردگی و بیماری روح است. دیگران را ببخشید. انسان ها را ببخشید. انسان ها نیز گاهی بیمار می شوند و رفتار آزاردهنده از آن ها سر می زند.

نبخشیدن، موجب بیماری قلبی، گوارشی، ریوی، افسردگی، پریشانی، آلزایمر و هزاران امراض دیگر روحی و جسمی می شود. آنها که رفتارشان موجب رنجش شما شده است را ببخشید، برایشان دعا کنید. بخندید و نارختی ای از او بر دل نداشته باشید تا به آرامش برسید.

اقبال لاهوری می گوید: «کسی که لذت بخشش در راه خدا را چشید، دیگر از آن دست برنخواهد داشت».

و در امثال و حکم دهخدا آمده است: « بخشش هرچند ناچیز باشد، آتش خشم بنشاند».

3. باید به این نکته توجه کنیم که ممکن است خود ما هم به دیگران بدی کرده باشیم مثلاً غیبت کسی را کرده یا به انسانی تهمت ناروا زده باشیم و از دیگران عیب‏جویی‏ و کسانی را تحقیر کرده باشیم!

تعارض درون را حل کنید و آرامش روان را بر هم نزنید. انسان سالم توانایی کنترل همه چیز خود را دارد. انسان افسرده کسی است که نمی خواهد و نمی تواند تعارضات خود را حل کند!

در صفحه ای دیگر از دفترچه خود، جدولی را ترسیم کنید. و این بار نام آن هایی که شما به آن ها بدی کرده اید را بنویسید. و کنار نام آن ها، رفتاری که از شما سرزده و موجب آزردگی او شده است را بنویسید. چشمان خود را ببندید و از خداوند طلب بخشش کنید، و از کسی که موجب رنجشش شده اید طلب حلالیت کنید. از آن ها در ذهن خود عذرخواهی کنید. حلالیت طلبیدن را تمرین ذهنی کنید و چندین بار آن را تکرار کنید تا شهامت عذرخواهی و طلبِ بخشش پیدا کنید. وقتی به طور ذهنی کسی را می بخشید یا از او طلب بخشش می کنید به نوعی آرامش روحی می رسید و وقتی که حضوراً او را می‏بینید و از او طلب بخشش می کنید به آرامش کامل دست می یابید. اگر او دوباره به شما بدی کند، شما با این تمرین و بخشش عملی در برابر او حساسیت خود را از دست خواهید داد و بر شما تاثیری نخواهد داشت. فراموش نکنید که شما مسئول رفتار بد دیگران نیستید. به خود تلقین کنید و باور داشته باشید که بالاتر و برتر از هر نوع کینه ورزی، بدی، اعمال و افکار ناپسند هستید! این تمرینات ذهنی از روش های رفتاردرمانی برای سلامت و بهداشت روان است. تعارضات موجب بیماری انسان می شود. نارحتی ها، کمر دردها و سردردها وبسیاری از بیماری های دیگر می شوند، ریشة بسیاری از مسائل در حل نشدن تعارضات است.

4. خندیدن را باید تمرین کرد و همیشه لبخند بر لب داشت. با خداوند عهد ببندیم و از او بخواهیم تا ما را یاری کند شکرگزار نعمت های الهی باشیم و  هر که را می بینیم و هر چه را می نوشیم و می خوریم و می پوشیم، تبسم بر لب داشته باشیم و سپاسگزار باشیم، سپس بنوشیم و بخوریم و بپوشیم و … .

خندیدن حافظه را تقویت می کند. ضربان قلب را تنظیم می کند. کاهش وزن و تناسب اندام با رژیم گرفتن با مشکل به دست می آید بلکه با خندیدن و شاد بودن حاصل می شود. وقتی که خندان نیستیم و افسرده شده ایم، غذا را درست نمی جویم، بلکه می بلعیم و این اثرات سوئی بر دستگاه گوارشی و عصبی ما خواهد گذاشت. آن که می خندد، زیباتر می شود و تاثیر روانی مثبتی بر اطرافیان خود دارد. خندیدن را تمرین کنید.  مراقب سلامت مادران باشید. مادران خوشحال، سرزنده و بانشاط، امیدوار و باروحیه، دارای سعة صدر، بهتر و مؤثرتر می توانند  عمل کنند.

•  با توجه به شخصیت افرد از راهبردهای حل اختلاف متناسب با طرف مقابل استفاده کنید.

اختلاف بخش جدایی ناپذیر زندگی

«اختلاف» بخش جدایی ناپذیر زندگی زناشویی است و به خودی خود برای زندگی زناشویی خطرناک نیست، آنچه می تواند خطرناک باشد نحوه مواجهه همسران با اختلافاتشان است. اگر اختلافات به درستی حل نشود می تواند زندگی زناشویی را دچار بحران های جدی کند. زوجین در مواجه با این اختلافات و تعارضات معمولا سه نوع برخورد دارند:

1. از صحبت کردن درباره اختلافات اجتناب می کنند و معتقدند مشکل خود به خود حل خواهد شد.
2. واکنش های هیجانی و افراطی بروز می دهند؛ برای مثال با یکدیگر دعوا می کنند و درگیری های مکرر ایجاد می شود.
3. اختلافات و تعارضات بین خود رابه صورت اصولی و منطقی حل می کنند.

اما به کارگیری هر یک از روش های 1 و 2 نه تنها مشکل را حل نمی کند بلکه تنش و نارضایتی را در خانواده بیشتر می کند و مشکلات و اختلافات روز به روز پیچیده تر می شود.

گام های مؤثر برای حل اختلاف

حل اختلافات زناشویی قواعد واصولی دارد که در ادامه به مهم ترین آن اشاره می شود:

• زمان و مکان مناسبی را برای صحبت در باره اختلافتان در نظر بگیرید. وقتی که خسته، گرسنه یا عصبانی هستید زمان مناسبی برای گفت و گو و حل مشکل نیست.همچنین در محیط های پر سر و صدا و یا در حضور دیگران به ویژه فرزندانتان از بحث کردن اجتناب کنید.
• احساس منفی خود را بیان کنید. گاهی اوقات زوجین هنگام اختلاف و مشکل به جای بیان ناراحتی و خشم خود، آن احساس را به نمایش می گذارند.مثلا اخم می کنند، حرف نمی زنند، داد و فریاد می کنند و… نکته مهم این است که اگر ناراحتی خود را به زبان نیاورید، همسرتان متوجه نمی شود که شما چه احساسی دارید. به جای نمایش احساسات با رفتارهای ناسنجیده با کلمات مناسب احساس خود را بیان کنید. با بیان احساسات خود، زمینه مناسبی را برای حل مشکلی که چنین احساساتی را در شما به وجود آورده است، فراهم می کنید.
• مراقب کلام خود باشید. تحقیر ، توهین، تهدید، سرزنش و پرخاشگری نکنید.اگر صدایتان بلندتر شده یا تند و با پرخاشگری صحبت می کنید کمی مکث کنید تا آرام شوید و سپس به صحبت هایتان ادامه دهید.
• اختلافات گذشته را به میان نکشید. آن چه که در شرایط معمول مانع از حل اختلاف می شود آن است که معمولا پس از بروز یک اختلاف، زوجین مشکلات قبلی و قدیمی را هم به میان می آورند.این موقعیت تنها باعث پیچیده تر شدن مشکلات می شود، طوری که دیگر هیچ راهی برای حل مشکل اصلی باقی نمی ماند.سعی کنید هر دفعه درباره یک موضوع بحث کنید و تنها روی آن موضوع تمرکز داشته باشید.
• مسئله ای که بر سر آن اختلاف  نظر دارید را دقیقا مشخص کنید. مشکل اصلی را پیدا کنید و دقیقا بدانید که در باره چه موضوعی با همسرتان بحث می کنید و اختلاف اصلی چیست. بازکردن و تشریح مشکل به شما و همسرتان یک نمای کلی از مسئله می دهد.تعریف دقیق و روشن مسئله گام مهمی برای حل آن است.
• به خواسته های خود و همسرتان توجه کنید. دقت کنید هر دو چه می خواهید؟ هر دو نیازها و خواسته هایتان را بیان کنید.سعی کنید نظراتتان را به همسرتان تحمیل نکنید.مشکل را از زاویه دید همسرتان نیز ببینید و خواسته ها و نگرانی هایش را در باره مشکل موجود درک کنید.
• در باره این که چگونه هر یک از شما در ایجاد مشکل موجود سهیم هستید، صحبت کنید. بسیاری از زوجین در هنگام بحث کردن، سعی می کنند ثابت کنند که مقصر نیستند و حق با آنان است و علت مشکلات ایجاد شده همسرشان است و او مقصر اصلی است.دقت کنید هیچ مشکلی با متهم شناختن همسرتان حل نخواهد شد و تنها با این عمل او را در موضع دفاع قرار می دهید و اختلافتان پیچیده‏تر می‏شود. صادقانه سهم خود را در ایجاد و تداوم مشکل بررسی کنید و درباره آن با همسرتان صحبت کنید، این رفتار شما باعث می شود او نیز اشتباه های خود را در ایجاد مشکل راحت تربیان کند.
• مشخص کنید که هر یک از شما برای حل مشکل چه اقداماتی را انجام می دهد. به همسرتان نگویید او چه کار می تواند بکند، در عوض به او بگویید که چه کاری از دست خودتان ساخته است.سوالاتی مانند؛ « فکر می کنی چه کمکی از دست من برمی آید؟» و « دوست داری من چه کار کنم؟» کمک کننده است.بعد از آن که برای مشکلات تان راه حلی پیدا شد و هر دو با آن موافق بودید ، ببینید چگونه توانستید به جای طفره رفتن و پرخاشگری علت اصلی مشکل تان را پیدا کنید و به راه حل مناسبی دست یابید.صحبت در باره این موضوع باعث می شود که هر دوی شما بیاموزید درزمان بروز مشکل چگونه با یکدیگر برخورد کنید و به نتیجه دلخواه دست یابید.

و به طور کلی می توان گفت:

1) به محض پدیدآمدن اختلاف، رنجش و یا سوءتفاهم از مهارت حل اختلاف کمک بگیرید.

2) با طرف مقابل هماهنگ کرده و زمان مشترکی را برای حل اختلاف خود تعیین کنید.

3) از تحقیر، تمسخر، توهین، فحاشی و شرمنده کردن طرف مقابل تان بپرهیزید.

4) ربارة  آنچه موجب ناراحتی شما شده حرف بزنید.

5) احساس خود را هر چه که هست محترمانه بیان کنید.

6) دیدگاه تان را دربارة اختلاف و مسألة به وجودآمده بیان کنید.

7) به طرف مقابل نیز اجازه دهید نظرش را بیان کند.

8) سعی کنید احساس طرف مقابل را درک کنید و بصورت همدلانه احساس او را منعکس سازید.

9) اگر مرتکب اشتباهی شده اید فوراً عذرخواهی کنید.

10) سعی کنید راه حلی برای مسأله تان بیابید که موردقبول هر دو طرف باشد.

هر بار راجع به یک موضوع و یک اختلاف صحبت کنید.