حس مسئوليت هنگامي در كودك به وجود مي آيد كه به او مسئوليت داده شود، زماني كه كودك بزرگ مي شود بر تعداد موقعيت هايي كه او قبول مسئوليت خواهد كرد، افزوده خواهد شد. چيزهايي كه او مسئوليتشان را بر عهده مي گيرد، تغيير خواهند كرد، و پاسخ هايش ظريفتر از پيش خواهد شد. به عنوان مثال: غير عادي نيست كه پاسخ يا واكنش كودك دو، سه سال نسبت به مردم، گريه كردن، خود را كنار كشيدن و يا پنهان شدن پشت سر مادر باشد. در حالي كه چنين واكنشي براي فردي پانزده ساله كاملاً نامناسب است! اگر كودكي در معرض تجربياتي وسيع قرار گيرد و بياموزد كه به تجربيات متعددي دست زند، شمار پاسخ هاي مناسب و موثرش افزايش مي يابد.

شاید با خودتان فکر کنید که «پس کی پسرم می‌تواند اتاقش را خودش جمع کند!» یا «روزی را می‌بینم که دخترم لباس‌هایش را مرتب در کمد بگذارد؟!» وقتی ریخت و پاش و بی‌نظمی و بازیگوشی فرزندتان را می‌بینید شاید فکرش را هم نکنید که همین‌ها روزی از پس کارهایی که به آنها محول می‌شود، بربیایند. اما لازم نیست خودتان را خیلی نگران کنید. کافی است کودکی خودتان را به خاطر بیاورید تا بفهمید که آنها هم بالاخره روزی همین کارهای شما را انجام خواهند داد. ولی بهتر است چند راه را امتحان کنید تا زودتر این حس زیبای مسئولیت‌پذیری را در آنها زنده کنید.

کارهای کوچک به او بسپارید

وقتی کودکان انجام کارهای ساده را به عهده می‌گیرند، این احساس را دارند که در انجام کاری مفید برای خانواده مشارکت می‌کنند. بهتر است یک چارت وظایف تهیه کنید. اگر کودک کوچک است به جای کلمات ازتصاویر در این چارت استفاده کنید. این چارت می‌تواند از مسئولیت‌های کوچک مانند خاموش کردن چراغ‌های اضافی خانه تا قفل کردن در یا جمع کردن کاغذهای روی زمین باشد. فقط بگذارید او این کارها را انجام دهد و برای رسیدن به این هدف صبور باشید. باید حواس‌تان باشد که با افزایش کارهایی که باید کودک انجام دهد، او نیاز به تشویق هم دارد.

گاهي كودكان در خانه حوصله شان سر مي رود و ظاهرا نمي توانند براي سرگرم كردن خويش كاري پيدا كنند. از اين رو نزد والدين مي آيند و مي پرسند: من چه كار كنم ؟ اين دسته از كودكان ممكن است نسبت به پيشنهادات ارائه شده، واكنش هايي منفي نشان دهند مثلا بگويند: اين كه سرگرمي نيست. يا ممكن است مدتي خود را با آن پيشنهاد مشغول كنند، ولي دوباره حوصله شان سر مي رود، برمي گردند و سرگرمي تازه اي مي خواهند. در اين گونه موارد بيشتر والدين پس از مدتي از كوره در مي روند و عصباني مي شوند. كودكي كه به چنين الگويي رسيده است، با وجود آن كه ممكن است دقيقا بداند كه در خانه چه چيزهايي براي سرگرم كردنش وجود دارد، باز هم تمايل دارد كه سايرين برايش تصميم بگيرند!

براي آموزش مسئوليت پذيري به كودكان، هيچ گاه چندان زود نيست. حتي در دوران شيرخوارگي، والدين مي توانند محدوديت هايي را تلويحا به كودكان بفهمانند و آنان را به تصميم گيري ترغيب نمايند به عنوان مثال زماني كه والدين، جغجغه اي را كه به نظرشان مي رسد كودك مي خواهد در اختيارش مي گذارند، يا به خواسته هايش پاسخ مي دهند، به تدريج به او كمك مي كنند كه تصميم گيري كند. در اوايل زندگي كودك، معمولا قبول مسئوليت، با بازي توام است بازي كردن، عامل مهمي در ايجاد احساس مسئوليت در كودك است.

بگذارید آنچه می‌خواهند را به دست بیاورند

اگر کودک‌تان یک هدیه گران‌قیمت می‌خواهد بهترین کار این است که از او بخواهید نیمی از پول آن هدیه را خودش به دست آورد و به آنها کمک کنید از مهارت‌های‌شان استفاده کنند. در این مدت شما می‌توانید بابت برخی کارهای خانه به آنها پول پرداخت کنید. مثلا اگر برای کاشتن گلی در باغچه یا شستن ظرف‌ها به شما کمک کردند، مبلغی برای‌شان در نظر بگیرید. این بهترین دادوستد برای القای حس مسئولیت‌پذیری در آنهاست.

به کودکان یاد دهید اشتبا‌هات‌شان را بپذیرند

اگر کودکان‌تان کار اشتباهی انجام دادند نه آنها را بترسانید و نه خیلی ساده از کنار آن بگذرید. قبول اشتباه یکی از بهترین راهکارها در زندگی است. این باعث می‌شود شما برای هر آنچه انجام دادید، مسئول باشید.

 

باورشان کنید

مدام تکرار نکنید که «تو نمی‌تونی این کار رو انجام بدی!»، «تو از پس این کار برنمیای!» بهتر است ظرفیت آنها را دریابید و متناسب با آن از آنها توقع داشته باشید. وقتی آنچه را که در توان‌شان است از آنها بخواهید،‌ آنها با حس قوی مسئولیت‌پذیری‌شان شما را شگفت‌زده می‌کنند. در این مورد آنچه مهم است تلاشی است که کودک برای انجام کار می‌کند و نتیجه کار اهمیتی ندارد.

هر چیز کوچکی ارزش انجام دادن را دارد

باید اطمینان حاصل کنید که آنها فکر نمی‌کنند که کارهایی مانند کارهای خانه پیش‌پا افتاده و بی‌ارزشند. باید فرزندان فهرستی از کارهایی داشته باشند که بابت انجام‌شان از کسی خواهش نکنند مانند زمانی که یک لیوان آب می‌خورند و لیوانش را برمی‌گردانند یا قرار دادن کفش‌های‌شان در جاکفشی یا حتی حمل کوله‌پشتی مدرسه‌شان.