200 - نکات و رهنمود هایی در تربیت فرزند صالح
نویسنده : زهرا رستگار
نکات و رهنمود هایی در تربیت فرزند صالح در حضور فرزندتان برخورد مثبت و آرامی از خود بروز دهید . کودکان به شادی و قدرت پدر و مادرشان بسیار متکی اند و از آنها الهام می گیرند. این بدان معنی نیست که حق ندارید گاهی اندوهگین یا خشمگین باشید. این امر اجتناب ناپذیر […]
نکات و رهنمود هایی در تربیت فرزند صالح
در حضور فرزندتان برخورد مثبت و آرامی از خود بروز دهید . کودکان به شادی و قدرت پدر و مادرشان بسیار متکی اند و از آنها الهام می گیرند. این بدان معنی نیست که حق ندارید گاهی اندوهگین یا خشمگین باشید. این امر اجتناب ناپذیر است ولی کودکان به محیطی امن و آرام و اغلب مثبت نیاز دارند . هیچ کس نمی تواند بیشتر از شما در ایجاد چنین فضایی مؤثر باشد.
یکی از وظایف پدر و مادر در تربیت فرزند ، پرورش فطرت راستگویی است. والدین موظف هستند تا در خانه طوری رفتار کنند که اطفال به راستی و راستگویی عادت کنند.
نوازش یکی از دغدغه های روانی کودک است که باید به قدر کافی از آن برخوردار شود و گاهی گریه بچه فقط برای این است که تشنه محبت و نوازش است . بچه ای که در محیط خانواده به قدر کافی محبت دیده است ، تشنه محبت نیست و در مقابل چند جمله ی این و آن ، خود را نمی بازد و شخصیت خود را گم نمی کند.
والدین موظفند که از کودکی ، قُبح گناه و تنفر مردم از گناهکار را به کودک بفهمانند و در کار های بد او را توبیخ و در کار های خوب او را تشویق نمایند تا شخصیت او احیا شده و موجبات امید واری و دلگرمی آنان فراهم شود البته توبیخ و تحسین بی موقع و بی جا یا پیش از حد ، خود منشأ فنا است.
والدین توجه داشته باشند که شیطنت کودک در خردسالی ، نشان دهنده زیادی عقل او در بزرگسالی است پس در این مورد نگران نباشند و آن را سرکوب نکنند.
پدر و مادر هیچگاه نباید تفاوت های فردی کودکان را نادیده بگیرند و نمرات آنها را با هم مقایسه کنند زیرا همین امر موجب ناراحتی و وارد آمدن فشار های روانی بر آنان خواهد شد.
اگر پدر و مادری به علتی یکی از فرزندان خود را بیشتر از سایرین دوست می دارد، باید این محبت را در دل پنهان دارند و آن را آشکار نکنند . حتی اگر بخواهند یکی از فرزندان را مورد لطف و محبت بیشتر قرار دهند این کار را نباید در حضور سایرکودکان انجام دهند گاهی اینگونه تبعیض ها تا آن حد است که در جمع خانواده حتی فامیل معروف می شود که فلان کودک بیش از سایرین در خانواده مورد مهر و محبت والدین است. اینگونه عملکرد ها ناشی از بی بصیرتی والدین است آنها نمی دانند که با اینگونه رفتار ها چه آسیب های روانی جبران ناپذیری به کودکان خود وارد می آورند.
اگر پدر یا مادر هیچگونه حرمت یا هیبتی در دل فرزندان خود نداشته باشند یا احیاناً در نظر آنها فردی ضعیف و بی کفایت جلوه کنند ، فرزندان آنها را به حساب نخواهند آورد و نسبت به آنها حرف شنویی نخواهند داشت.
از حدود چهار سالگی نباید پسران با مادر و دختران با پدر به حمام بروند . به خصوص که نباید پسر بچه ها را از این سنین به حمام های عمومی زنانه بُرد و به گمان اینکه آنها بچه اند و چیزی از این مسائل نمی فهمند آنهای را با صحنه هایی روبرو کرد که بی شک در ذهن و خاطرشان ثبت خواهد شد و موجب رانده شدن آنها به سوی مسائل جنسی می گردد. حتی پدر نباید در محیط خانه پوشش نا مناسب داشته باشد و قسمتهایی از بدن خود را عریان سازد . زیرا این کار در تربیت دختر بچه ها اثرات نا مطلوبی خواهد داشت . بخصوص اگر توجه کنیم که کودکان به مسائل مربوط به جنس مخالف کنجکاو بوده ، چه بسا با نگاه های دزدانه به دنبال کشف اسرار وجود او باشند. از این رو هنگام استحمام ، تعویض لباس ، بیرون آمدن از رختخواب و امثال آن باید دقت و مراقبت کافی به عمل آید تا بدن نبمه عریان در معرض دید و تماشای کودکان قرار نگیرد پوشش نا مناسب مادران یا خواهران در محیط خانه و لا قیدی و بی توجهی آنها در این زمینه موجب رشد پیش رس میل جنسی در پسر بچه ها می شود ، قرآن کریم در آیه 58 سوره ی مبارکه نور توجهی ویژه به این مسئله داشته و حفظ حریم را ضروری میداند .
اصولاً اعمال روش خشونت آمیز و مستبدانه در تربیت اسلامی امری محکوم است ما تنها در موارد خاصی که به آنها اشاره خواهد شد می توانیم درباره کودکان اعمال خشونت و قدرت کنیم . کودک را با محبت به راه آورید و سر کشی او را از روی مهر و نوازش مهار و او را آرام کنید . عمل خوب و مذهبی کودک را بستایید که این امر خود سبب تداوم رفتا مثبت در کودک خواهد شد. کودکان مصداق لقب سریع الرضا هستند ، با محبتی به راه می آیند ، با تأییدی دل به گرو شما خواهند سپرد. اصولاً در تعبیرات مذهبی ما دین چیزی جز حُب و محبت نیست. شما اصرار نداشته باشید که با هیجانات منفی او را به راه آورید که این امری محال و نشدنی است.
اولیای کودکان بایدمتوجه این نکته باشند که اگر بخواهند فرزندشان در آینده، حقوق دیگران را محترم بشمارد ، باید از آغاز کودکی به آنها یاد دهند که از حق و حریم خود تجاوز نکنند، مثلاً به آنها بفهمانند که در مغازه نانوایی یا هنگام سوار شدن به اتوبوس یا موقع رفتن به کلاس و خارج شدن از مدرسه نوبت دیگران را رعایت کنند ، تا فرزندشان رفته رفته در یابد که تقدم بی جهت در اینگونه امور ، زرنگی و هنر تلقی نمی شود ، بلکه نوعی تضییع حقوق دیگران و ستم به آنهاست.
باید به کودکان یاد داد که مقررات مخصوص نشستن بر سر سفره را رعایت کنند و هنگام غذا خوردن رفتاری مناسب داشته باشند ، همچون: کوچک برداشتن لقمه ، خوب جویدن ، به صورت دیگران کم نگاه کردن و… در ساعات معین بر سر سفره حاضر شوند. پیش از غذا و پس از آن دستهای خود را شستن و دندان های خود را مسواک کنند.
به وعده خود وفا کنید . در اسلام وفای به عهد از علائم ایمان است . از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که فرموده: کودکان را دوست بدارید و با آنان با عطوفت و مهربان باشید ، وقتی به آنها وعده ای می دهید حتماً وفا کنید . زیرا کودکان شما را رزاق خود می پندارند.
«وَ أَوفُو ابا لعهدإِنَّ اَلعهدِ کان مَسئوُلاً» به عهد و پیمان وفادار باشید و بدانید که این امر در پیشگاه خداوند مورد مأخذه و پرسش است.
برای کودکان خود دعا کنید. حضرت ابراهیم (ع) اینگونه از خداوند فرزندی صالح طلب می کند.« ربّ هب لی من الصّالحین. و بشّرناه بغلامٍ حلیم» خدایا مرا فرزندی از شایستگان ببخش پس ما نیز او را به پسری شکیبا بشارت دادیم.
به قسمتی از دعای امام سجاد (ع) در این باره توجه کنید.
« خدایا بر من منت گذار و فرزندانم را بر من ببخش . بر من منت بنه و ایشان را از نعمت صلاح و صواب محروم مساز و مرا از صلاح و عقیدت و حسن تربیتشان بهره مند فرما و… .
کودک را در کار های کودکانه خود تمسخر نکنید و کار هایش را احمقانه نخوانید.
زیاد امر و نهی به فرزند نکنید تا جرأت پیدا نکند جرأت فرزند به والدینش باعث نافرمانی در بزرگی خواهد شد.
قرآن کریم از یک روش مؤثر تربیتی سخن گفته است.
« آیا کسی که از رضای خدا پیروی کرده همانند کسی است که به خشم و غضب خدا باز گشته؟! و جایگاه او جهنم و کار او بسیار بد است / هر یک از آنها درجه و مقامی در پیشگاه خدا دارند ، خداوند به آنچه انجام می دهند بینا ست.»
در قرآن مجید ، بسیاری از حقایق مربوط به معارف دینی و اخلاقی و اجتماعی در قالب سؤال ، طرح و طرفین مسأله در اختیار شنونده گذارده می شود . تا با فکر خود یکی را انتخاب کند.این روش که باید آن را روش غیر مستقیم نامید، اثر فوق العاده ای در تأثیر برنامه های تربیتی دارد، زیرا انسان، معمولاً به افکار و برداشت های خود از مسائل مختلف، بیش از هر چیز اهمیت می دهد . هنگامی که مسأله به صورت یک مطلب قطعی و جزئی طرح می شودگاهی در مقابل آن ، مقاومت به خرج می دهد و همچون یک فکر بیگانه به آن می نگرد ولی هنگامی که به صورت سؤال طرح می شود و پاسخ را از درون وجدان و قلب خود بشنود آن را فکر و تشخیص خود می داند و به عنوان «یک فکر و طرح آشنا» به آن می نگرد . لذا در مقابل آن مقاومت به خرج نمی دهد، این طرز تعلیم خصوصاً در برابر افراد لجوج و همچنین در برابر کودکان مؤثر است.
در قرآن کریم از این روش استفاده فراوان شده که به یک نمونه از آن در اینجا اشاره می کنیم:
«هَلْ يَسْتَوِي الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذينَ لا يَعْلَمُونَ»
«آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند یکسانند؟!»
«يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنينَ»
ای مردم! اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است؛ و درمانی برای آنچه در سینه هاست؛ و هدایت و رحمتی برای مؤمنان
این آیه چهار مرحله از مراحل تربیت و تکامل انسان را در سایه قرآن شرح می دهد:
1 – مرحله ی « موعظه و اندرز »
2- مرحله ی « پاکسازی روح از انواع رذائل اخلاقی » .
3- مرحله ی « هدایت » ، که پس از پاکسازی انجام می گیرد .
4 – مرحله ایکه انسان ، لیاقت آن را پیدا کرده که مشمول رحمت و نعمت پروردگار شود .
هر یک از این مراحل به دنبال دیگری قرار دارد ، و جالب این که : تمام آنها در پرتو قرآن انجام می گیرد :
قرآن است همه انسان ها را اندرز می دهد .
قرآن است که زنگار گناه و صفات زشت را از قلب آنها می شوید .
قرآن است که نور هدایت را به دل ها می تاباند .
و نیز قرآن است که نعمت های الهی را بر فرد و جامعه نازل می گرداند .
والدین می توانند با استفاده از این آیه و خود قرآن به تربیت معنوی فرزندان بپردازند.
