از جمله موضوعات اساسي كه لازم است طرح شود اين است كه تربيت چيست؛ آيا تربيت مخصوص انسان است يا موجودات ديگر و يا اشياي ديگر نيز تربيت پذيرند؟ در ماهيت تربيت مي‌توان گفت: «تربيت با صنعت فرق دارد. با توجه به همين تفاوت، انسان مي‌تواند جهت تربيت را بشناسد. صنعت، «ساختن» است به معني اينكه شيء، يا اشيا را تحت نوعي پيراستن و آراستن قرار مي‌دهند؛ ميان اشيا و قواي آنها ارتباط برقرار مي‌كنند. قطع و وصلهايي در جهت مطلوب انسان صورت مي‌گيرد و آن گاه اين شيء مي‌شود مصنوعي از مصنوعهاي انسان. فرض كنيد كه از گل يك حلقه انگشتر يا يك زيور ديگري مي‌سازيم، آن را شكل مي‌دهيم يا به قول معروف پرداخت مي‌كنيم؛ وضع مخصوصي به آن مي‌دهيم و مي‌شود يك مصنوع براي ما ولي تربيت، پرورش دادن است؛ يعني استعدادهاي دروني را كه بالقوه در يك شيء موجود است به فعليت در‌آوردن و پروردن و لهذا تربيت فقط در مورد جاندارها يعني گياه و حيوان و انسان صادق است. (مطهري،1374: 57-56).
هدف غايي تربيت اسلامي، پرورش انسان مقرب الهي است كه شاكله ديني در وجود او به طور كامل شكل بگيرد و رفتارهاي ديني ريشه‌دار از او سربزند. فلسفه خلقت بشر را نيز در همين نكته مي‌توان يافت كه خداوند انسان را براي اين آفريد كه او به وسيله تربيت صحيح، كمال يابد و به سر منزل مقصود برسد. با علم به اين هدف غايي، تربيت اسلامي اهميت و جايگاه خاصي پيدا مي‌كند. تربيت اسلامي به ايجاد وضعيت مناسبي اطلاق مي‌شود كه زمينه را براي بروز و ظهور استعدادهاي فطري آدمي فراهم مي‌كند و او را بالنده‌تر و كمال‌يافته‌تر مي‌سازد. هر زمان فرصت و امكان براي فعليت يافتن استعدادها فراهم مي‌شود، آن زمان قداست و ارزش پيدا مي‌كند. به همين دليل مي‌توان در تفكر اسلامي سخن از امور مقدس و نامقدس گفت. امور مقدس اموري است كه منسوب به خداوند متعال و موجب رشد انسان مي‌شود. امور نامقدس اموري است كه خداوند آنها را نامطلوب و مضر به حال آدمي معرفي كرده و آدميان را از اجراي آنها بازداشته است. با اين رويكرد، هرقدر انسان رشد واقعي پيدا كند و به خداوند نزديك شود، حريم پيدا مي‌كند. براي ورود به اين حريم بايد آدابي را مراعات كرد و قواعدي را به جان خريد. تربيت اسلامي نيز به دليل ارتباطش با فطرت الهي انسان، ارزش و اهميت والايي پيدا مي‌كند و به علم مقدسي تبديل مي‌شود. هرچند تربيت در مفهوم كلي مقوله‌اي با ارزش است تربيت اسلامي به دليل انتساب به اسلام قداست پيدا مي‌كند. براين اساس ورود به عرصة تربيت اسلامي به اصول و قواعد ويژه نياز دارد.