قضا شدن نماز

Question

سلام، من قبل از بچه دار شدن نماز صبحم قضا نمیشد، اما با آمدن بچه، به جای اینکه بهتر شوم بدتر شده ام و نماز صبحم قضا میشود، چون میگویم اگر بلند شوم بچه بیدار میشود، و وقتی نمازم قضا میشود عذاب وجدان شدید میگیرم و به خود قول میدهم که دیگر نمیگذارم نماز صبحم قضا شود ولی فایده ای ندارد، چکار کنم؟ کمکم کنید،

Answer 1

خواندن نماز صبح در اول وقت آن، شايد از نمازهاي ديگر مشكل تر باشد ؛ چرا كه كندن از رختخواب گرم و لذت خواب در ابتداي راه سخت است، ولي نماز گزار مي تواند با كمي تمرين و ممارست از منافع سحر و صبح بهره مند گردد و از فيض نماز اول وقت ( بالاخص نماز صبح ) بي نصيب نماند.
بايد توجه داشته باشيد كه از دست دادن سحر خيزي، معلول علت هاي مختلفي مي باشد . مهمترين عامل آن اين است كه انسان فراموش كرده است هدف زندگي چيست و دين و عبادت چه نقشي در رسيدن به اين هدف دارد. كساني كه هدفمند زندگي مي كنند و مي دانند براي چه بايد دين دار بود، چه بسا انگيزه بسيار قوي اي در اين زمينه دارند و اين مشكل را ندارند. زندگي از نظر اسلام كه دين توحيدي است، فرصت خدايي شدن انسان است و هدف زندگي هم همين است. انسان مظهر خدا است و يك عمر فرصت دارد كه اين مظهريت خود را بالفعل كند و هر چه بيشتر صفات خدا را در خود جاي دهد و خدايي گردد. مانند آهني كه چون در كنار آتش قرار مي گيرد، به رنگ آتش در مي آيد و صفات آتش پيدا مي كند؛ از زيبايي و قدرت و حرارت و ...؛ در زندگي انسان نيز فرصت هاي فراواني مانند اوقات نماز و روزه و حج و خدمت به خلق خدا و مانند آن وجود دارد كه همه فرصت هاي خدايي شدن انسان هستند. انسان خداجو تمام سعي اش اين است كه فرصت ها را از دست ندهد و از آن به نحو احسن براي كمال و قرب خود به خدا استفاده نمايد. در اين ميان نماز صبح و اول وقت بسيار اهميت دارد. مومنين و اولياي خدا اين مشكلات را ندارند؛ دليل آن هم روشن است، چون ايمان قوي اي دارند. بايد ايمان را تقويت كنيم. با معرفت توحيدي هستي و خداوند، با تسليم. با ولايت پذيري و رابطه با اولياي خدا. از طريق رابطه با قرآن كريم. قرآن كتاب توحيد است، وقتي به درستي با آن رابطه نداريم و وقتي حتي آن را نمي خوانيم، مشكل پيدا مي كنيم. ايمانمان ضعيف مي شود. تهاجم فرهنگي دشمن هم كه غوغا كرده. شيطان و نفس و دشمن هم فراوان داريم. چاره اي جز خودسازي نيست. خودسازي يعني خود را از هر چه غير خداست خالی کنی و خدایی گردی؛ مانند بطري اي كه پر از هوا است و وقتي شما آن را از آب پر مي كنيد هواي آن خالي و آب جاي آن را مي گيرد. بايد انديشه و اخلاق و علم و عمل مان توحيدي و خدایی شود تا راحت شويم، تا انگيزه زندگي داشته باشيم و با اشتياق به سوي خدا برويم و با علاقه نماز بخوانيم.

و اما چكار كنيم كه براي نماز صبح به موقع بيدار شويم : ( البته در صورتي كه شما مشكل جسمي يا روحي كه باعث اختلال درخوابتان شود نداريد؛ كه در صورت وجود، ابتدا با يد آن ها رفع شوند) :
لطفا دقت كنيد! من از شما سوال مي كنم، آيا در مواقعي كه قرار است صبح زود از خواب بلند شويد نيز نمي توانيد از خواب بلند شويد؟ مانند مواقعي كه براي رفتن به كوه و گردش با دوستان خود صبح زود برنامه ريزي نموده ايد! يا مثلا امتحان داريد! آيا تاكنون فكر كرده ايد چرا وقتي با دوستتان قرار داريد، فوراً بيدار مي شويد و چه بسا بدون كوك كردن ساعت و از مدتها قبل از ساعت قرار، خود به خود بيدار مي شويد و هيچ چيزي مانع بيدار شدن شما نمي شود، اما هنگامي كه مي خواهيد نماز بخوانيد و با خدا صحبت كنيد و قرار ملاقات با خدا داريد، اينطور نيست و هر كاري مي كنيد بيدار نمي شويد و اگر بيدار شويد، دوباره مي خوابيد؟ مي دانيد مشكل ما چيست؟ مشكل اين است كه ما به قراري كه با دوستمان داريم بيشتر معرفت و ايمان داريم و رابطه با دوستان را بيشتر دوست داريم تا نسبت به خداوند. مشكل در ضعف ايمان است. نمي دانيم خدا چيست و چه خاصيتي براي ما دارد. از رابطه با دوست لذت مي بريم اما از رابطه با خدا لذت نمي بريم. وقتي ياد دوست را در ذهن خود كوك مي كنيم، بدون ساعت بيدار مي شويم، ولي وقتي ياد خدا را در خود كوك مي كنيم، نمي توانيم بيدار شويم. اين يك مشكل فني ايماني است. تمام كساني كه صبح بيدار مي شوند و كساني كه حتي قبل از صبح بيدار مي شوند و نماز شب مي خوانند، اينها با ساعت بيدار نمي شوند. ساعت كمك مي كند، ولي ساعت به انسان انگيزه نمي دهد. دستگاه انگيزشي انسان را فقط و فقط خدا تحريك مي كند. تا معرفت و محبت خدا در دل انسان كوك نشود، انسان نمي تواند بيدار شود. شما اگر مي خواهيد صبح بيدار شويد، اول بايد عشق خدا را در خودتان كوك كنيد و بعد البته رعايت مواردی که در ادامه خواهد آمد هم مي تواند كمك كار باشد.

رعايت نكاتي كه ذكر مي شود ، بعد از كوك كردن ياد و عشق خداوند در دل، مي تواند شما را در بيدار شدن به موقع براي نماز صبح ياري كند :

Answer 2

1. هر چه معده در هنگام خواب شب سبك باشد، به هنگام صبح راحت تر مي توانيد از خواب برخيزيد. از اين رو فاصله 2 ساعت بين خوردن شام و خواب ، فاصله مناسبي است . البته بهتر است غذايي كه ميل مي كنيد، نيز غذايي سبك و كم حجم باشد .حضرت عيسي (عليه السلام) مي فرمايد : اي بني اسرائيل! پرخوري نكنيد؛ زيرا هر كه زياد بخورد، زياد مي خوابد و هر كه زياد بخوابد، كمتر نماز مي خواند و هر كه كمتر نماز بخواند، در زمره غافلان قلمداد مي شود [1].
امام صادق (عليه السلام) در مورد سخناني كه ميان حضرت يحيي (عليه السلام) و ابليس گذشت، فرمود : يحيي به شيطان گفت : اين آويزها چيست؟ شيطان گفت: اينها شهوات و اميالي است كه فرزند آدم گرفتار آنها شده است. يحيي گفت : آيا چيزي از آنها براي من نيز هست؟ شيطان گفت: گاه سير و پر مي خوري و ما هم تو را از نماز و ياد خدا باز مي داريم. يحيي گفت : با خدا عهد مي بندم كه هرگز معده خود را از غذا پر نكنم و ابليس گفت : من هم با خدا عهد مي بندم كه از اين پس هرگز مسلماني را اندرز ندهم. آن گاه امام جعفر صادق (عليه السلام) فرمود : اي حفص! با خدا عهد مي بندم كه جعفر و خاندان جعفر هرگز شكمهاي خود را از طعام انباشته نكنند ... [2]
2. بدن انسان به خصوص در شب به خواب كافي نياز دارد و اگر اين نياز برطرف نشود، در كار روزانه و ... ايجاد خلل مي كند. شب نشيني ها و خوابيدن دير هنگام ، در بيدار نشدن براي نماز و يا كسالت در آن بسيار مؤثر است. معمولا ً كساني كه تا دير وقت بيدارند، نمي توانند نماز صبح را بجا آورند. اگر هم بيدار شوند، طبيعي است كه نمازي با كسالت و خواب آلودگي بخوانند. حضرت علي (عليه السلام) درباره آيه يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ ... [3] اي كساني كه ايمان آورده ايد در حال مستي به نماز نزديك نشويد، تا بدانيد چه مي گوييد پرسيدم ، فرموده : شما را از خواب آلودگي و چرتي است كه نمي گذارد بدانيد در ركوع و سجود و تكبيرتان چه مي گوييد [4]؛ دير خوابيدن در شب، ما را از درك لذتهاي معنوي در سحر و نماز ، محروم مي كند. پس اين قانون را فراموش نكنيد « فردي كه دير مي خوابد، دير بيدار مي شود و بالعكس كسي كه زود مي خوابد، زود بيدار مي شود». (البته اگر شما در اين دو ماه، عادت به پرخوابي پيدا كرده ايد، مي توانيد راهكارهاي مقابله با اين عادت را در مكاتبه بعدي از ما بخواهيد).
3. رعايت آداب خواب ، از جمله : وضو گرفتن ، خواندن سوره توحيد، ذكر صلوات، تسبيحات اربعه، تسبيح حضرت زهرا ( سلام الله عليها ) ، آيه الكرسي ، بخصوص خواندن آيه آخر سوره كهف و نيز توسل به امام زمان (عج) براي محروم نماندن از فيض نماز اول وقت و ... از جمله اموري است كه خواب مؤمن را همراه با هدف و انگيزه مي كند و اين توجه و هدفمندي در بيداري صبح تأثيرگذار خواهد بود. البته اگر بجا آوردن همه آداب خواب برايتان سخت است ، به هر ميزان كه مقدورتان مي باشد انجام دهيد .
4. براي بيدار شدن، ساعتي را كوك كنيد و آن را دور از دسترس تان قرار دهيد تا هنگام زنگ زدن نتوانيد به راحتي آن را خاموش كنيد و مجبور شويد به سمت ساعت حركت كنيد. در مواقعي كه زنگ ساعت شما را بيدار نمي كند، بهتر است به يكي از نزديكان سفارش كنيد كه شما را در ساعت مقرر بيدار كند. در ضمن براي ايجاد عادت مي توانيد مثلاً 20 دقيقه مانده به طلوع آفتاب بيدار شويد و نماز خود را بجا بياوريد و هر روز نماز خود را سعي كنيد به نماز اول وقت نزديك تر نمایيد.
5. انجام هر كاري در ابتدا ممكن است كمي سخت باشد، ولي با تمرين و ممارست و استقامت و پايداري، آن عمل، آسان خواهد شد. خيلي از جوانان تلاش كرده اند و به نتيجه نيز رسيده اند. شما هم مي توانيد يكي ديگر از آن جوانان باشيد. همين مطرح كردن سوال تان نشان مي دهد كه مي خواهيد و مي شود، ان شاءالله.
6. جهت پايبندي به تصميم تان، براي خود برنامه تنبيه بگذاريد. به عنوان مثال با خود عهد ببنديد كه هرگاه سر ساعت مورد نظر از خواب بلند نشديد، برنامه مورد علاقه تان را كه هر روز دنبال مي كرديد ترك نماييد.
7. يكي از كارهاي شيطان قبل از انجام هرعبادتي اين مي باشد كه آن را براي ما سخت جلوه مي دهد، مانند ذره بين كه اجسام كوچك را بزرگ نشان مي دهد و در اين صورت است كه با بزرگ نشان دادن چيزي، فرد در خود احساس ناتواني مي كند.
8. نمازهاي روزانه خود را سعي كنيد در مساجد به جاي آوريد و از اين طريق روحيه معنويتان را بالا ببريد. هر مقدار كه ايمان تان افزايش يابد، انجام اعمال عبادي برايتان آسان تر خواهد شد.

9. همان طور كه انجام عبادت، ايمان را افزايش مي دهد، گناه نيز ايمان فرد را سست كرده و توفيق عبادت را از فرد مي گيرد. بر اين اساس بايد انسان از گناهان خود توبه حقيقي نمايد تا به انجام عبادت موفق شود. پيامبر خدا (صلي الله عليه وآله و سلم) مي فرمايد : نيكي را نور دل و آرايه (زيبايي و روشنايي) رخسار و نيروي كار يافتم و بدي و گناه را سياهي دل و سستي در كار و زشتي چهره [5].
10. خواندن سه آيه آخر سوره كهف (خاصه آيه آخر (آیه 110)؛ قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلا صَالِحًا وَلا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا) جهت بيدار شدن در ساعت معين مي تواند موثر افتد.
11. در مورد آثار و پيامدهاي نماز هم تأمل كنيد؛ البته اگر قبل از نمازهاي روزانه و شب به هنگام خواب باشد، موثر تر است. اين مطلب را به عنوان اصل كلي در ذهن داشته باشيد، هر مقداري آگاهي ما در مورد مسئله اي افزايش يابد احتمال انجام آن كار (در صورت مثبت بودنش) نيز افزايش مي يابد.
از اين رو به اين مطالب دقت كنيد:
«وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ اولئك هُمُ الْوَارِثُونَ؛ و كساني كه بر نمازهايشان مواظبت مي كنند. آنان همان وارثانند(وارثان بهشت)» [6].
امام علي (عليه السلام) مي فرمايند : هيچ كاري نزد خداي عزوجل محبوبتر از نماز نيست. پس مبادا چيزي از امور دنيا شما را از اوقات نماز باز دارد ؛ زيرا خداي عزوجل مردماني را نكوهيده و فرموده است : الَّذِينَ هُمْ عَن صَلاتِهِمْ سَاهُونَ [7]؛ همانان كه از نمازشان غافلند ، يعني از اوقات نماز غافلند و به آن اهميتي نمي دهند [8]؛ در اهميت صبح همان بس كه خداي عزوجل به آن قسم خورده است : «وَ الصُّبْحِ إذا أسْفَرَ»؛ و سوگند به صبح چون آشكار شود [9]؛ «وَ الصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ»؛ و سوگند به صبح چون بدمد [10]. بر اين اساس مي توان با برنامه ريزي صحيح، از اين لحظات ملكوتي بهره برد و خود را محروم نكرد و آن را مقدمه اي براي سحر خيزي قرار داد .
علامه حسن زاده ي آملي ( حفظه الله تعالي ) مي فرمايند : كسي كه سحر ندارد از خود خبر ندارد ! در مورد نماز همين بس كه امام صادق ( عليه السلام) در لحظات عمر شريف شان فرمودند : كسي كه نماز را سبك بشمارد به شفاعت ما نمي رسد.
تفكر در اين روايات نيز سودمند است :
پيامبر خدا (صلي الله عليه وآله و سلم) : [حفظِ] شش امر را براي من عهده دار شويد من بهشت را براي شما عهده دار مي شوم: نماز، زكات، امانتداري، شهوت، شكم و زبان را [11].
امام باقر (عليه السلام) مي فرمايند : خداوند دوست دارد كسي را كه با مردم مزاح كند، اما سخن زشت به زبان نياورد و نيز كسي را كه انديشه اي يكتا پرست داشته باشد و كسي را كه آراسته به خصلت شكيبايي باشد و كسي را كه به نماز خواندن افتخار كند.[12]
پيامبر خدا (صلي الله عليه وآله و سلم) : اي ابوذر! پروردگارت عزوجل، به وجود سه نفر، بر فرشتگانش مي بالد : مردي كه در جايي تنها باشد و [به وقت اذان] اذان بگويد و نماز بخواند. پروردگارت به فرشتگان مي فرمايد : ببينيد بنده من نماز مي خواند وهيچ كس جز من او را نمي بيند . پس هفتاد هزار فرشته به زمين فرود آيند و پشت سر او به نماز ايستند و تا فرداي آن روز برايش آمرزش مي طلبند؛ و مردي كه شب هنگام در تنهايي برخيزد و نماز گزارد وسجده كند و در حال سجده خوابش برد . پس ، خداوند متعال می فرمايند : به بنده من بنگريد كه روحش نزد من است و بدنش در طاعت من سجده كنان... [13].
پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند : هيچ بنده اي نيست كه به اوقات نماز و مواضع خورشيد اهتمام ورزد ، مگر اينكه آسودگي در هنگام مردن و از بين رفتن غم و اندوه ها و نجات از آتش را برايش ضمانت كنم.[14]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر :
1. صلوه الخاشعين، شهيد دستغيب.
2. اسرار نماز، محسن قرائتي.