حجت الاسلام محمد کاظمي، کارشناس مرکز تخصصي نماز - اگر پدر و مادري مي خواهند فرزندشان به نماز اهميت بدهد بايد از قبل ازدواج شان به اين قضيه توجه ويژه اي داشته باشند. يکي از مهم ترين سوالاتي که والدين در باره نماز خواندن فرزندان شان دارند، اين است که از چه زماني بايد فرزندان مان را به خواندن نماز ترغيب کنيم تا با رسيدن به سن بلوغ، نمازشان را به طور مرتب بخوانند و در جواني و ميان سالي شان هم نسبت به نماز کاهل نشوند.
انتخاب همسر اهل نماز
اگر پدر و مادري مي خواهند که فرزندشان نمازهايش را مرتب بخواند بايد قبل از ازدواج و در مرحله انتخاب همسر، همسري را انتخاب کنند که به نماز پايبند باشد. به طور طبيعي اهميت تربيت فرزند در دوران بارداري، در بدو تولد و لقمه حلال هم از اهميت ويژه اي در نماز خوان شدن فرزند دارد؛ بنابراين مرحله اول براي تربيت فرزندي اهل نماز، از زمان ازدواج پدر و مادرش و انتخاب صحيح آن ها شروع مي شود.
آموزش مستقيم و غيرمستقيم نماز
اما آموزش نماز به فرزندان به 2 صورت مستقيم و غير مستقيم انجام مي شود. آموزش مستقيم نماز از 6 تا 7 سالگي و آموزش غير مستقيم با تولد فرزند شروع مي شود. وقتي پدر و مادري در خانه مشغول نماز خواندن هستند و کودک شان آن ها را مي بيند، غير مستقيم نماز خواندن را فرا مي گيرد. منتهي کودک در برابر آموزش غير مستقيم ابتدا به صورت تقليدي واکنش نشان مي دهد و نماز مي خواند. البته با مرور زمان، نماز خواندنش شکل آگاهانه تري به خود مي گيرد و با منطق همراه مي شود؛ بنابراين توصيه مي شود که پدر و مادرها از 5 سالگي با روش هاي جذاب، نماز را به فرزندشان آموزش بدهند؛ مثلا بين فرزندشان و دوستانش، مسابقه اي با محوريت درست خواندن نماز بگذارند و به کودکي که کامل ترين نماز را مي‌خواند، جايزه اي بدهند.
پدر و مادرها تا 7 سالگي فرزندشان اين فرصت را دارند تا اهميت نماز را به او آموزش دهند. با توجه به اين که بچه ها تا 7 سالگي تقليدگر هستند و از تکرار کردن هم خسته نمي شوند، وقتي پدر و مادر در مقابل فرزندشان نماز مي خوانند و بچه شان تقليد مي کند، بايد نسبت به اين تقليد واکنش مثبتي نشان بدهند. به طور مثال اگر به خاطر تقليدش به او جايزه اي بدهند، اين تقليد بچه ادامه دار خواهد شد و کم کم به يک رفتار منطقي و آگاهانه تبديل مي شود.
علاقه مند کردن فرزندان به نماز
علاقه مند کردن فرزندان به نماز، يک جنبه احساسي و يک جنبه عقلاني دارد. جنبه عقلاني اش اين است که بچه ها بايد نماز را مهم بدانند. بعضي پدر و مادرها با اين که خودشان نماز مي خوانند اما فرزندان شان اهل نماز نيستند، دليلش هم اين است که پدر و مادر نماز مي خواندند ولي يا نماز براي شان مهم نبوده است يا حداقل براي فرزندان شان مهم جلوه نکرده است. اگر پدر و مادري طبق آيه قرآن براي نماز خواندن، خودشان را زينت کنند و نماز را تا حد امکان اول وقت به جا بياورند، فرزندان شان متوجه خواهند شد که نماز مهم و از اهميت ويژه اي برخوردار است. پدر و مادرها بايد حداکثر در 7 سالگي براي دخترها و 9 سالگي براي پسرها اين جنبه عقلاني را ايجاد کنند تا آن ها به نماز علاقه مند شوند. در جنبه احساسي والدين بايد در قلب بچه ها احساسات مثبتي نسبت به نماز ايجاد کنند؛ به طور مثال، رفت و آمد به مسجد، با انجام يک مسابقه فرزندان را به نماز در مسجد تشويق و اين امر را برايشان خاطره انگيز مي کند. يا از بچه ها بخواهيم که درباره نماز نقاشي بکشند، تا به نماز خواندن حساس و علاقه مند شوند.
برقراري رابطه محکم بين خدا و فرزندان
در ادامه پدر و مادرها بايد بين بچه هاي شان و خداوند رابطه محکمي ايجاد کنند که آن رابطه عميق، باعث حفظ اهميت نماز در رفتار فرزندشان در آينده شود. اين رابطه محکم هم بايد در 2 جنبه شناختي و اخلاقي شکل بگيرد. در جنبه شناختي فرزند بايد به مرور زمان خدا را بشناسد. در سن زير 7سال، والدين بايد بچه ها را با خداوند آشنا کنند؛ به طور مثال گفتن جمله هايي مانند خداوند به ما غذا مي دهد و براي ما باران را از آسمان نازل مي کند، کودک را با خداوند آشنا مي کند. از 7 سالگي به بعد بايد فرزندان با صفات خداوند، به طور مثال مهرباني، عدالت و قادر بودن خداوند آشنا شوند. پسرها از 10 تا 12 سالگي و دختر ها هم تا 8 سالگي بايد کم کم با اصول و قواعد دين آشنا شوند تا با رسيدن به سن بلوغ، به آن ها عمل کنند.
مراقبت و نظارت بر دوستان فرزند
با اين حال اگر چنين پيش نيازهايي براي تربيت فرزند قبل از رسيدن او به سن بلوغ رعايت نشده باشد، والدين براي اين که فرزند نوجوان شان را با نماز آشنا کنند بايد به چند مسئله توجه ويژه اي داشته باشند. معمولا در سن بلوغ، چه دختران و چه پسرها تاثيرپذيري شان از دوستانشان بيشتر از خانواده است. بنابراين يکي از وظايف خانواده، مراقبت و نظارت بر دوستان فرزندشان است. والدين بايد دوستان فرزندشان را شناسايي و در صورت مصلحت و لزوم با مهارت هايي آن ها را از زندگي فرزندان شان حذف کنند.
نماز خواندن در مسجد
به نظر من نوجواني که در مسجد نمازخوان نشود، هر لحظه ممکن است نماز را کنار بگذارد. دليلش هم اين است که وقتي بچه اي در مسجد نماز خوان شد و در نوجواني به گروه هايي براي دوستي نياز پيدا کرد، گروهي را انتخاب خواهد کرد که در مسجد فعاليت مي کند و به طور طبيعي همه شان اهل نماز خواهند بود؛ بنابراين اگر نوجواني در مسجد نمازخوان نشد، ممکن است به گروهي با اعضاي کاهل نسبت به نماز گرايش پيدا کند و کم کم به نماز بي اهميت شود.
ايجاد هويت ديني در فرزند
پدر و مادرها بايد تلاش کنند تا در ذهن فرزندشان يک هويت مذهبي ايجاد شود. اين کار با زور يا به طور مثال ديکته کردن به فرزند امکان پذير نيست. والدين به طور مثال، به جاي اين که در جمع هاي فاميلي با حضور فرزندشان بگويند «بچه من فوتبالش خوب است» بهتر است بگويند «بچه من مذهبي است و فوتبالش هم خوب است». اين کار اهميت هويت ديني را در فرزند افزايش مي دهد. با اين حال، والدين هم بايد از خود نوجوان بپرسند که چرا بايد نماز بخوانيم؟ اگر نوجواني بتواند به اين سوال پاسخ دهد يعني هويت ديني در او شکل گرفته است.
پاسخ به نياز قهرمان طلبي فرزند
قهرمان طلبي هم يکي درگير از خصوصيات دوران نوجواني است. به طور مثال اگر فوتباليستي که بچه ما عاشق اوست، عکسي دارد که در حال نماز خواندن است بايد نوجوان ما آن عکس را ببيند. اين عکس باعث مي شود که علاقه نوجوان به نماز بيشتر شود. البته پدر و مادرها بايد قهرمان هاي ديني را هم به فرزندان شان معرفي کنند. بسياري از مراجع ما، در زندگي خود رشادت هايي داشته اند که حداقل مي تواند به صورت داستان براي نوجوانان تعريف شود.
شناخت افزايي در نوجوان
شناخت افزايي در نوجوان هم بسيار مهم است. البته فردي بايد اين شناخت افزايي را انجام دهد که حتما 2 تخصص را داشته باشد. اولا شناخت کافي از دين و نماز داشته باشد و ثانيا توانايي انتقال اين شناخت ها را به نوجوانان داشته باشد. يک از بزرگان فاميل يا معلم ديني شايد بتواند اين شناخت را در نوجوانان بيشتر کند.
بيشتر شدن شناخت نوجوانان، باعث محکم تر شدن اعتقادات مذهبي آن ها خواهد شد.