به گفته روان شناسان، این کابوس های شبانه حاصل نوعی اختلال و اضطراب در خواب و ناشی از ترس، اضطراب، ناراحتی و نگرانی هایی است که طی روز برای کودک رخ می دهد و شب هنگام، خود را در قالب خواب های آشفته و ترسناک نشان می دهد.
دکتر مهرنوش دارینی، روان شناس نیز معتقد است که دیدن خواب ترسناک، ریشه در نگرانی های روزمره کودک دارد. در واقع اضطراب و ترس در خواب، ناشی از اضطراب های روزانه کودک است که می تواند مربوط به رفتار اطرافیان مانند دعواهای پدر و مادر یا خواهر و برادر، زدوخورد، تنبیه، تحقیر، تهدید، تماشای فیلم های خشن و ترسناک یا غم انگیز باشد.
وقتی کودک به دام خواب های آشفته می افتد
دکتر دارینی در گفت وگو با جام جم با اشاره به این که مشکلات مختلف خواب به دو دسته یعنی وحشت شبانه و خواب وحشتناک تقسیم می شود و فقط برخی از کودکان را درگیر می کند، می گوید: وحشت شبانه زمانی اتفاق می افتد که کودک با وحشت از خواب می پرد و معمولا با جیغ کشیدن همراه است. کودک در این حالت، دچار اضطراب شدید شده و عرق می کند و البته روز بعد که بیدار می شود چیزی را به خاطر نمی آورد. کودکان در سنین سه تا پنج سالگی بیشتر این حالت را از خود نشان می دهند و براحتی نمی توان آنها را آرام کرد. معمولا وقتی چرخه خواب کودکان به هم می ریزد دچار این حالت می شوند. در چنین وضعی لازم نیست که به کودک بقبولانید که دچار وحشت شده و بهتر است سایر اعضای خانواده نیز در این مورد با کودک صحبت نکنند.
کارتون و فیلم مهیج؛ مجوز دیدن خواب ترسناک
این روان شناس با تاکید بر این که وقتی کودک خواب وحشتناک می بیند، می تواند بعد از پریدن از خواب، رویای خود را بازگو کند، ادامه می دهد: این حالت با مشکلات روحی و حوادث اتفاق افتاده طی روز و اتفاقات و صحنه های ترسناک فیلم هایی که کودک می بیند، مرتبط است. کودکان در سنین مختلف با این حالت روبه رو می شوند و حتی در کودکان سه و چهار ساله شایع تر است و معمولا کودک تمایل دارد در مورد خوابی که دیده جملاتی را بگوید و اگر شما به حرف هایی کودکتان هنگامی که از خواب وحشتناکی برخاسته دقت کنید می توانید علت و نوع خوابی که دیده شناسایی کنید که یکی از شایع ترین آنها دیدن فیلم ها یا بازی های کامپیوتری مهیج و ترسناکی است که تماشا کرده یا در مورد آنها مطالبی شنیده است.
اضطراب های روزمره کودک را بشناسید
از آنجا که اضطراب های ناشی از فعالیت های روزمره می تواند تاثیر مستقیمی بر از دست رفتن آرامش در هنگام خواب کودکان داشته باشد، روان شناسان تاکید می کنند که والدین ریشه چنین تشویش هایی را بشناسند و برای کنترل و مدیریت آنها اقدام کنند.
ریشه این اضطراب ها در برنامه های کارتونی اکشن و ترسناک، بازی های رایانه ای ترسناک و مهیج، دعواهای بین والدین یا سایر اعضای خانواده، ترساندن کودک به منظور تنبیه، بازی های فیزیکی نامناسب و تنبیه فیزیکی است.
همچنین بررسی ها نشان می دهد دیدن دعواهای خیابانی یا شنیدن آنها از زبان بزرگ ترها، خواندن داستان های ترسناک برای کودکان و نیز اجازه دادن به آنها برای دیدن فیلم های خشن و ترسناک بزرگسالان می تواند به اضطراب و تشویش های پنهان و آشکار کودک دامن بزند.
مراقب بازی کودکان باشید
بازی های نامناسب نیز می تواند اثر نامطلوبی بر آرامش کودک بگذارد. این بازی ها ممکن است به صورت رایانه ای باشد یا بازی های دسته جمعی و فعالیت های فیزیکی.
دکتر دارینی برای روشن شدن این مساله توضیح می دهد: اگر در جریان بازی به ترساندن کودک بپردازید بر روحیه او اثر منفی می گذارید. حتی اگر فعالیت های دسته جمعی آسیبی به کودک بزند نیز شاهد اثرات نامطلوب بر آرامش روحی کودک خواهیم بود. البته امروزه بازی های رایانه ای که اغلب خشن و مهیج است به نوبه خود اثرات نامطلوبی را بر کودکان و نوجوانان گذاشته است.
رفتار خواهر یا برادر بزرگ تر
روان شناسان تاکید می کنند رفتار اطرافیان نیز می تواند در ایجاد آشفتگی کودک تاثیر بگذارد. چنانچه کودک با خواهر یا برادر خود در کشمکش و دعوا باشد یا مورد تمسخر بیش از حد و یا زد و خورد فیزیکی قرار بگیرد به سمت ناآرامی پیش خواهد رفت و ممکن است این درگیری ها به حدی افزایش پیدا کند که سیستم خواب شبانه کودک را نیز با مشکل روبرو کند و دچار کابوس در خواب شود.
بهترین عکس العمل والدین
دکتر دارینی راهکارهایی را به والدین برای کمک به باز گرداندن آرامش به کودکی که تجربه دیدن خواب های ترسناک را دارد، توصیه می کند:
ـ سعی کنید قبل از خواب، فضای آرامی را برای کودک تان فراهم کنید و از متن فکری او قبل از خواب مطلع شوید. حتی برای آرام کردن کودک می توانید به او اطمینان خاطر دهید که کنارش هستید.
ـ در مورد اضطراب کودک با او صحبت و سعی کنید با او همدلی کنید.
ـ بازی های مختلف کودک تان را کنترل کنید و او را از بازی ها و شخصیت های کارتونی نامناسب، بر حذر دارید. نکته مهم این است که وقتی کودک را از انجام فعالیتی منع می کنید باید فعالیت جایگزینی مناسبی برای او داشته باشید تا حوصله اش سر نرود.
ـ در اتاق کودکتان از چراغ خواب با نور ملایمی استفاده کنید.
ـ برای کودکتان قصه های شیرین و آرامش بخش بگویید تا ذهنش روی آنها متمرکز شود. می توانید در حین گفتن قصه وسیله ای مانند عروسک یا یک اسباب بازی پولیشی کوچک نیز در اختیار کودک تان قرار دهید.
ـ از بازی های ذهنی مثل شمارش اعداد یا گل ها و ستاره ها استفاده کنید. بهتر است از فرزندتان بخواهید تصویرسازی ذهنی انجام دهد و در ذهن خود تصور کند زیرا شمارش با صدای بلند ممکن است ذهن او را فعال نگه دارد و مانع از به خواب رفتنش شود.
ـ قبل از خواب خاطرات خوشایندی که با فرزندتان داشته اید برای او تعریف کنید و کودک تان را نوازش کنید.