:بعضی بچه هایی که به سن تکلیف رسیدن،در برهه هایی دچارحالت بی رغبتی نسبت به نماز خوندن میشن،

Question

سلام استاد گرامی،سوالی داشتم:بعضی بچه هایی که به سن تکلیف رسیدن،در برهه هایی دچارحالت بی رغبتی نسبت به نماز خوندن میشن،اگر پدر مادر ها اصرار کنن،با اکراه میخونن،و اگه با نرمی بخوان،گاهأ بچه ها دروغ میگن که خوندیم.
تکلیف پدر مادرها چی هست؟

Answer 1

9- نماز بايد با نشاط و سرزندگي بر پا شود. در سستي و رخوت، در بي حالي و بي رغبتي حتي اگر نماز برپا شود چندان مناسب نيست. در هنگام خستگي و رخوت اصرار در برپايي نماز نکنيم. حتي توصيه کنيم که هم اکنون نماز نخوان، خسته اي. به استراحت نياز داري، خودم براي نماز بيدارتمي کنم. اين جملات ملاطفت آميز و آرام به جاي نمازي شتاب زده نمازي با آرامش را رقم مي زند. بنابر این:
در هنگام خستگي اصرار در برپايي نماز نکنيم.

10- گاه به هر دليل، نماز به تاخير مي افتد. جاذبه اي فراوان در زندگي کودک و نوجوان، مشغوليت هاي آني، قرار گرفتن در موقعيت هاي لذت بخش بويژه بازي با دوستان موجب مي شود که نماز به بعد موکول شود! اول وقت خواندن نماز بايد به فرهنگ تبديل شود. وقتي ما بزرگ تر ها و مربيان و متوليان تربيت به نوعي تقييد در نماز اول وقت برسيم و فضاي مناسب را نيز فراهم کنيم از چنين ضايعه اي جلوگيري خواهيم کرد. بايد دقت شود نماز اول وقت طولاني يا همراه با چاشني هاي وقت گير نباشد. بنابر این:
نماز اول وقت بايد به فرهنگ تبديل شود.

11- مشاهده و تقليد رفتارهاي والدين در دوران کودکي، بارزترين رفتار کودک در خانه است. کودکان و نوجوانان گاه دچار تعارض ها و ناهمخواني هاي خانه و مدرسه هستند، در مدرسه نماز جماعت هست اما در خانه از اين فضيلت ها و ارزش ها نيست. خانواده هايي که به نماز بي اعتنا باشند هرگز نمي توانند انتظار داشته باشند که فرزندانشان به نماز پايبند و متعهد باشند.

12- در خانواده هاي ما بسياري اوقات، شب لبريز از خبر وخاطره است، تلفن زدن ها، شوخي ها، ميهماني ها و گفت و گوها در شب اتفاق مي افتد، اگر صبح با برخي خبرهاي هيجان آميز و شيرين همراه باشد، باز کردن يک هديه به صبح محول شود و ... انگيزه هايي براي بيداري کودک و نوجوان فراهم مي شود.
زندگي مدرن امروز، چند شغلگي و دير به منزل رسيدن پدر و مادر و ديگر اعضاي خانواده، ميهماني هاي شبانه، تماشاي برنامه هاي تلويزيون و ديگر سرگرمي هاي شبانه در برنامه خواب فرزندان نيز اثر مي گذارد. بنابر این:

شب ها زودتر بخوابيد و صبح را با خبرهاي هيجان آميز و شيرين همراه کنيد.

13- يکي از مشکلات فرهنگي جامعه ما نبود آموزه هاي درست، بموقع و همه جانبه بلوغ است. در نظام آموزش و پرورش هنوز هيچ برنامه مشخص و روشني در اين باره وجود ندارد. شرم و حجب و حياي حاکم بر خانواده ها مانع طرح اين مساله مي شود. دوران بلوغ دختران مسئوليت هاي ويژه شرعي و موقعيت هاي خاصي را همراه دارد و اگر پدر و مادر، آگاهي بخشي و آگاهي يابي کافي از اين مساله نداشته باشند ممکن است به تعطيلي تکاليف در ديگر موقعيت ها منجر شود. در مدارس راهنمايي، پسران جوان صبح وقتي برمي خيزيد و نيازمند نظافت و غسل هستند به علت نبود زمينه سازي خانواده ها دچار مشکل مي شوند و گاه به ناگزير با همان وضعيت نماز برپا مي کنند. بلوغ مثل هر رويداد ديگر بايد در خانواده ها مطرح شود و پدر ومادر راهنمايي هاي لازم و درست در اختيار فرزندان قرار دهند. اگر چند بار نوجوان صبح نتواند نماز بخواند به علت احتلام صبحگاهي، ممکن است نه تنها نماز صبح که به "همه نماز" آسيب برساند. پرتگاه افراط و تفريط در مسير تربيت نسل جديد قرباني فراوان مي گيرد. گاه خانواده ها همه "شدت" اند و گاه همه "رحمت". مهرباني و رحمت، انعطاف و نرمش لازمه تربيت سازنده اند اما نبايد غافل بود که گاه "قاطعيت" ضرورت تربيت است. جالب است که در روايات بارها به جدي گرفتن نماز در کودکي و دوران بلوغ تاکيد شده است. اميرالمؤمنين" فرموده اند: از هفت سالگي نماز را به بچه ها آموزش دهيد ولي از وقتي که به تکليف رسيدند بسيار جدي بگيريد." اگر خانواده ها براي نماز جدي باشند و خود در وقت نماز به هيچ چيز ديگر نپردازند و با لحني آميخته با جديت و قاطعيت – نه تندي وخشونت و تحقير – ديگران را به نماز دعوت کنند، فرزندان در مي يابند که نماز، از برنامه هاي خانواده است و به آن پايبند خواهند شد. وقتي از قاطعيت سخن مي گوييم، بال دوم تربيت يعني رحمت و محبت بيشتر بايد ديده شود. وقتي صبح با محبت، نرمي و مهرباني، کشيدن دست لطف بر پيشاني و بوسه کودک را بيدار مي کنيم و سپس "نماز" او را ستايش مي کنيم، خاطره اي شيرين و موقعيتي مثبت براي استمرار برپايي نماز فراهم کرده ايم.

14- آنچه ما از ديگران بويژه از فرزندان مي طلبيم عمدتا آرمان طلبانه است تا واقع بينانه. وقتي انظارات بالا مي رود و کودک و نوجوان نمي توانند انتظارات را برآورده کنند ممکن است مورد تحقير و شماتت قرار گيرند.

15- اگر بگوييم هر کس مي خواهد صبح اول وقت بيدارش کنم، اعلام کند، از همان شب زمينه فراهم شده است، اين برخاستن ديگر تحميل نيست، "خواسته" است. اگر بگوييم ساعت را تنظيم کنيد يا اراده کنيد که صبح برخيزيد، نوعي تلقين فراهم شده است. مراقب بايد بود نماز صبح، نماز شروع است، اگر برپا نشود، به برپايي نماز ظهر و عصر چندان اميدي نيست. بهتر است "ما" بيدار نکنيم يا لااقل هميشه ما اين مسئوليت را به عهده نگيريم. گاه فرزندان خود مسئول و چاره انديش بيداري خودشان باشند. بنابر این:
پيش زمينه نماز صبح از شب فراهم شود.

Answer 2

برخی از علل بي رغبتي يا سهل انگاري کودکان و نوجوانان نسبت به نماز
2- کودکان و نوجوانان کنجکاوانه و دقيق زندگي ما را مي کاوند، اگر ما به نمازشان بخوانيم و آنها ا را به عنوان نمازگزار در ارتکاب گناه و ناشايسته بي پروا ببينند ميان "نماز" و "رفتار" به جست وجوي رابطه مي پردازند و احيانا چنين داوري و نتيجه گيري مي کنند که نمازگزاران چنين اند. همين کافي است که نماز را متهم کنند و از آن گريز و پرهيز پيدا کنند.

3- اگر نماز از فحشا و منکر باز مي دارد، فحشا و منکر نيز مي تواند بازدارنده از نماز باشد! وقتي فضاي زندگي ما از دروغ، فريب، حرام خواري، غيبت و حرمت شکني تباه و سياه شود، بازتاب آن نه تنها در نماز ما که در نماز و کنش هاي ديني فرزندانمان محسوس و مشهود است. نه خود گناه کنيم و نه فضايي لغزاننده و گناه زا براي فرزندانمان فراهم کنيم. رهاورد چنين فضاي مهذبي اقبال فرزندان به نماز خواهد بود.

4- روح انسان دستخوش دگرگوني هاي دائمي است. عناصر و عوامل گوناگوني در جان انسان آشوب مي آفرينند. در هنگام اقبال و نشاط بهترين فرصت براي دعوت به عبادت حتي عبور از مرز "فرائض" به نوافل است و در هنگام بي نشاطي يا ادبار، خط قرمز ورود به حوزه نوافل و درنگ و توقف در قلمرو فرائض. شناخت اين جزر و مدها و ايجاد ارتباط سنجيده در آن موقعيت، در رفتارها، موضع گيري ها و نگرش هاي آينده فرد بسيار مؤثر است. بنابر این :

هنگام نشاط، بهترين فرصت براي عبادت است.

5- وقتي جايگاه نماز درست تحليل و تبيين نشود ممکن است بعد از مدتي نماز کنار گذاشته شود يا منظم برپا نشود که اين نيز به حذف نماز مي انجامد. گاه از نوجوان مي پرسيم چرا نماز نمي خواني؟ و پاسخ اين است که هرچه از خدا خواستم که به فلان خواسته و آرزويم برسم، نرسيدم و ديگر نماز نمي خوانم، يا مدتي نماز خواندم و ديدم مشکلم حل نشد يا به خواسته ام نرسيدم، ديگر نمي خوانم! استفاده ابزاري از نماز، القاي خانواده ها که اگر نماز بخواني، در امتحان قبول مي شوي و نماز را در حد مشکل گشاي مسائل عادي زندگي حتي گاه خواسته هاي نامعقول تلقي کردن، آفت و آسيب بزرگ براي نماز خواندن است. مشهور آن است که در فصل امتحان، نماز خواندن دانش آموزان رايج تر مي شود و پس از امتحان به خصوص اگر با ناکامي مواجه شوند تعطيل مي شود! چنين تصوير و تصوري از نماز و فرو کشيدن آن در حد گره گشايي از مشکلات معمول، ستمي بزرگ است. گزارش هايي از مدارس دريافت مي شود که گاه معلمان و مربيان در چنين القائاتي با ديگران هم داستان و هم زبان مي شوند. بنابر این:
والدين نباید از نماز استفاده ابزاري کنند.

6- کودک و نوجوان با اشتياق به مسجد مي آيد اما در مسجد با برخورد ناروا مواجه مي شود، گاه فضاي مسجد ذوق وشوق و طبع حساس او را برنمي انگيزد و خاطره تلخ، چاشني آمدن مي شود. اين رويداد که گاه تا هميشه بر روح و نگرش انسان سايه مي اندازد، گريزگاه وي مي شود و جدايي و حتي نفرت وي را برمي انگيزاند، بايد تجربه هاي نخستين کودکان از مسجد با شيريني و لطافت همراه باشد و از تحقير، تمسخر، توهين و هر حرکتي يا حادثه اي که تند و تلخ و شکننده باشد پرهيز شود.

7- کودک و نوجوان چشم به دهان دوستان مي دوزند و رفتارهاي "جمعي دوستان" آنان را بشدت جذب و به همساني رفتار مي کشاند. آن ها مي خواهند صرفا به کارهايي بپردازند که "همه" آن را انجام مي دهند. بي ترديد شما نيز مي توانيد به ياد بياوريد که زماني چنين بوده ايد. هيچ گاه قدرت گروه همسالان را دست کم نگيريد. آسان نيست که متفاوت عمل کنيم و يا اين که در مقابل اکثريت باشيم. مراقبت در طيف دوستان، مداخله سنجيده و هشيارانه در انتخاب دوستان و حتي تاثير در حلقه آنان، نوعي مصونيت بخشي معنوي خواهد آفريد که نمازگزاري فرزندان را تضمين مي کند. خانواده هايي که فرزندان رها شده دارند و مراقبت و دقت در معاشرت ها و روابط فرزندان ندارند دچار مشکلات حاد رفتاري و ريزش هاي معنوي فرزندان خواهند شد. بنابر این:
قدرت گروه همسالان را دست کم نگيريد.

8- کودک و نوجوان پرسشگر و کنجاوند. براساس حق پرسشگري و کنجکاوي، کودک و نوجوان از نماز هم مي پرسند، چرا نماز؟ چرا اين گونه؟ چرا هر وقت دلم خواست نخوانم؟ چرا به هر سمت نخوانم؟ چرا هر مقدار دوست داشتم و کشش داشتم نخوانم؟ اصلا چرا بخوانم؟ و چرا .... اگر اين پرسش ها، پاسخ دقيق و مجاب کننده نيابند يا پرسشگر به دليل سؤال، تحقير و تمسخر و متهم شود و يا پاسخ ها انحرافي باشد، موريانه ترديد، شک، تزلزل و در نهايت پرهيز و ستيز وجود وي را پرخواهد کرد. ايجاد موقعيت ها و فرصت هايي براي سؤال، حتي طرح سؤالات احتمالي در فضايي سرشار از عاطفه و محبت، تشويش ها و ترديدها را مي زدايد.