از جمله مسائلی که گاه متدینین جامعه مبتلا به آن هستند محاسبه نماز و روزه هایی است که به دلیل جهل یا بی توجهی به مسائل دینی در دوران کودکی یا نوجوانی، قضا شده است و وقتی شخص به سنین میانسالی میرسد به فکر جبران آن می افتد.
حال که نوبت به اعاده نمازها و روزه های قضا شده میرسد شک و شبهه در این است که چطور باید این واجبات فوت شده محاسبه و اعاده گردد؟
در این نوشتار سعی بر آن است تا با ارائه نظرات بعضی از مراجع به توضیح این مسئله پرداخته شود.
آیة الله وحید خراسانی(مدظله):
سوال: در گذشته مقدار زیادی نماز و روزه نگرفته‌ام (بدون عذر شرعی) و تعداد آنها را هم نمی‌دانم، چه مقدار نماز و روزه و كفاره بر عهده ی من است؟
ج: در مفروض سۆال اگر شك دارید كه چه مقدار نماز قضا بر عهده شماست مى توانید به مقدارى كه یقین دارید كمتر از آن مقدار نیست اكتفاء كنید اگرچه احتیاط مستحب آن است كه آنقدر بخوانید كه یقین كنید دیگر نمازى به عهده شما نیست. و در روزه نیز در مفروض سۆال كه بدون عذر نگرفته اید مى توانید نسبت به قضا و كفاره به اقلّ كه همان مقدارى است كه مى دانید از آن مقدار كمتر نیست اكتفاء كنید. (استفتاء/11128) (منهاج 2/م 1046)
آیة الله مکارم شیرازی(مدظله):
سوال:حدود 22 سال سن دارم و تقریبا از 4 سال پیش تمامى روزه هایم را گرفته ام ولى قبل از آن چند روزى از روزه هایم را به دلایلى نگرفته ام و نمى دانم که تعداد آن روزها چقدر بوده است وظیفه من چیست ؟
ج: همان مقدار که یقین دارید روزه نگرفته اید قضا کنید و اگر روزه نگرفتن عمدى بوده کفّاره نیز واجب است مگر این که جاهل به مسائل روزه بوده اید.
سوال: اینجانب روزه قضا دارم، آیا می توانم روزه های قضا را در روزهایی بگیرم که روزه گرفتن در آن روزها مستحب است و نیت ام این باشد که هم روزه قضا میگیرم و هم از ثواب روزه مستحب در آن روز بهره می برم ؟
ج: مادام که روزه قضا دارید روزه مستحب نمی توانید بگیرید و اگر نیت شما این باشد که بر فرض هم روزه مستحب بگیرید خداوند ثواب نیت شما را خواهد داد.
آیة الله بهجت(ره):
سوال: فردى در زمان كودكى و اوایل بلوغ، روزه خورده است، اكنون كه بزرگ شده، نمى داند جاهل قاصر بوده تا كفاره واجب نباشد یا مقصّر بوده تا كفاره واجب باشد. وظیفه چیست؟
ج. با شكّ در موضوع، كفّاره واجب نمى شود.
سوال: در ماه رمضان مدتى روزه نگرفته ام، اما تعداد روزه ها را فراموش كرده ام، وظیفه ام چیست؟
ج. به مقدار یقینى باید انجام دهید.
سوال: در خانه ما سختگیری برای نماز و روزه نمی كردند من خیلی نماز و روزه قضا شده دارم و بعضی وقت ها روزه هایم را بدون دلیل می خوردم. حالا نمی دانم چقدر نماز و روزه قضا شده دارم, باید چه كار كنم؟
ج: چنانچه برای شما مشكل نیست و عسر و حرجی در كار نباشد لازم است آن قدر نماز بخوانی تا علم پیدا كنی كه به مقدار نمازهای قضا شده یا اینكه بیشتر نماز قضا خوانده ای . و اگر تحصیل علم برای کسی ممكن نیست, به مقداری كه اطمینان پیدا كند نماز بخواند, و اگر آنهم نشد به قدری كه گمان پیدا كند، بخواند.
«توضیح المسائل , حضرت آیت الله بهجت, ص 221 , مسئله 1123 »