راهکارها و نکات زیر می تواند در تقویت حافظه مؤثر باشد:
1. با قصد و نیت قبلی اقدام به یادگیری کنید. همه آزمایش ها نشان می دهد که یادگیری ارادی مؤثرتر از یادگیری اتفاقی است. منظور از یادگیری اتفاقی این است که شما بدون انگیزه و بدون نیت قبلی چیزی را یاد بگیرید پس باید با انگیزه قوی و نیت یادگیری مطالعه کنید یا در کلاس درس حاضر شوید.
2. به هنگام مطالعه و خواندن یک مطلب، سعی کنید تمرکز حواس داشته باشید اگر در کلاس یا هنگام مطالعه حواس خود را جمع کنید و به مطالب کتاب یا گفته های استاد خوب گوش دهید یادگیری شما بهتر خواهد شد. هرگز چیزی را همراه با چرت زدن و به خواب رفتن مطالعه نکنید یا چند کار را با هم انجام ندهید. همچنین مکانی را انتخاب کنید که کمترین محرک مزاحم را برای شما نداشته باشد.
3. سعی کنید از آنچه می خوانید یک تصویر ذهنی برای خود بسازید.
4. بین آموخته های خود ارتباط برقرار کنید.
5. هرگاه چیز تازه ای را می آموزید آن را با آموخته های پیشین خود مرتبط نمایید با انجام این کار، شما اطلاعات تازه را چنان دسته بندی خواهید کرد که به سادگی می توانید آنها را بازیابی کنید.
6. مطالب را با فاصله زمانی یاد بگیرید تا از پراکندگی وقت شما در اثر خستگی جلوگیری شود. آزمایش ها نشان می دهد که یادیگری با فاصله زمانی بهتر از یادگیری بدون فاصله زمانی است.
7. پس از آن که مطلبی را یاد گرفتید سعی کنید در فرصت های مناسب آن را برای خود تکرار کنید.
8. آموخته های خود را به همکلاسی های خود منتقل کنید و برای آنها بازگو نمایید.
9. مطالب یاد گرفته شده را در قالب پرسش از هم کلاسی های خود یا دیگران مطرح کرده و از آنها بپرسید.
10. ذهن خود را با مطالب غیر ضروری انباشته نکنید.
11. هنگام مطالعه یک فصل یا یک کتاب اول به کل آن نظر بیاندازید و سپس به مطالعه جزئیات و زیر عنوان ها بپردازید نه آن که از همان آغاز فصل، پاراگراف به پاراگراف و بدون یک نگاهی کلی به تمام فصل یا کتاب مطالعه را شروع کنید.
12. پس از مطالعه هر فصلی، خلاصه فصل را به دقت بخوانید، عنوان های درشت را از نظر بگذرانید آنها را روی یک صفحه کاغذ بنویسید.
13. به مقدرا کافی بخوابید زیرا در هنگام خواب است که اطلاعات جدید پردازش و اندوزش می شوند.
14. معنادار کردن: این روش بهتر از هر شیوه دیگر به حافظه کمک میکند و هر چه معنا عمیقتر یا با جزئیات بیشتری رمزگردانی شود، مطلب بهتر به یاد میماند. بنابراین، وقتی میخواهید نکتهای را از کتابی به خاطر بسپارید، احتمال یادآوری آن در صورتی بیشتر است که توجه خود را بیشتر بر معنای آن متمرکز کنید. هر چه عمیقتر و کاملتر به معنا توجه کنید، بهتر آن را به یاد میآورید.
15. سازماندهی: با سازماندهی مطالب میتوان به راحتی آنها را یاد گرفت، حفظ کرد و سپس به یاد آورد؛ برای یادگیری و حفظ موضوع و مطلبی که دارای زیر مجموعه و زیرشاخههای متعدد و متکثر است، آن را در سلسله مراتبی منطقی قرار دهید و از کل به جزء و از بالا به پایین به زیرشاخههای جزئیتر تقسیم کرده، به خاطر بسپارید.
16. بافت: ما معمولاً مطالب را در شرایط زمانی، مکانی و... خاص یاد میگیریم. مجموعه شرایط حاکم بر فضای یادگیری بافت نام دارد. ما وقتی میتوانیم به آسانی مطالب را بازیافت کنیم که بافت حاکم بر بازیابی همان بافت زمان وقوع یادگیری باشد؛ مثلاً اگر قرار باشد شما نام همکلاسیهای دوران راهنمایی خود را به یاد آورید، گردش در راهروهای مدرسهای که دوره راهنمایی را در آن گذرانیدهاید بازیابی اسامی دوستان همکلاسی را آسانتر میسازد.
17. روش پس ختام: نام این روش متشکل از حروف اول شش مرحله آن است: پیشخوانی، سؤال کردن، خواندن، تفکر، حفظ کردن و مرور کردن. فرض کنید میخواهید بخشی از یک کتاب را به خاطر بسپارید و سپس بازیابی کنید. ابتدا باید با پیشخوانی برداشت کلی از موضوعات مهم انجام دهید. این نوع پیشخوانی سبب میشود مطالب مهم فصل را سازماندهی کنید. در مرحله دوم، باید درباره هر بخشی پرسشهایی طرح کنید. در مرحله سوم، باید هر بخش را باهدف پاسخ دادن به پرسشهای طرح شده بخوانید. در مرحله چهارم، باید هنگام خواندن، ساختن پرسش و ایجاد ارتباط بین دانستههای خود درباره مطلب بیندیشید و به مطالب خوانده شده معنا دهید. سپس در مرحله پنجم و ششم، یعنی مراحل از حفظ گفتن و مرور کردن، باید بکوشید واقعیتهای اصلی مطالب خوانده شده را به یاد آورید و به پرسشهایی که خود طرح کردهاید، پاسخ دهید.
18. اگر می خواهید اعداد را به حافظه خود بسپارید از روش تقطیع استفاده کنید به این گونه که اعداد و ارقام را به اعداد معنادار تبدیل کنید مثلا زنجیره عددی 83، 619، 2177، 149 را به زنجیره 1492، 1776، 1983 که سال های میلادی است تبدیل کنید.
19. از مواد حاوی گلوکز (خرما، عسل و شیرینیجات طبیعی)، مواد دارای کلسیم و فسفر و ویتامینهای D، C، B و A؛ مانند لبنیات، روغن ماهی، پرتقال، گوجه فرنگی، سبوس گندم، سبزیجات تازه، هویج و جگر به مقدار کافی استفاده کنید.
20. با توجه به آموزه های دینی روشن می شود اجتناب از گناه و دوری از محرمات شرعی و اخلاقی نقش مؤثری در تقویت حافظه دارد.