علت زودرنجی در نوجوان
همزمان با رشد جسمي نوجوان عواطف و احساسات او دچار تحول اساسي مي شود و افکار و آرزوها و نگرش او پيرامون افراد و محيط اطراف را تحت تاثير قرار مي دهد. در دوره نوجواني تمايلات و خواسته های متضادي در او خودنمايي مي کند و دچار نوعي بي ثباتي عاطفي، رواني و فکري مي شود که از آن به عنوان بحران هويت نوجوان ياد مي کنند.
اين بحران، نوجوان را در يک وضعيت مبهم و پيچيده قرار مي دهد که نمي داند چه بايد کند، همين عدم اطمينان نسبت به خود، مشکلات زيادي براي نوجوان به وجود می آورد و او را زودرنج، دو دل و بي ثبات مي کند. بنابراين شما نبايد فكر كنید كه او دچار مشكل خاصي است اين ويژگي مربوط به اقتضای سني اوست.
نوجوانان خيلى زود تحت تأثير احساسات قرار گرفته، بى‌حوصله و تندخو مى‌شوند. زودرنجى و بى قرارى باعث مى‌شود که خلق و خوى تحريک پذير داشته باشند، با کوچکترين محرکى برانگيخته گردند.
مثلا به سرعت نسبت به فردى علاقه مند شده و یا ممکن است خیلی زود از او متنفر شود. در اين‌گونه مواقع خشونت و يا تنبيه نتيجه‌اى ندارد و نوجوان را دچار احساسات شديد می کند. نوجوان گاهي با کوچک ترين برخوردي عصباني مي شود و به هنگام عصبانيت و خشم ممکن است گريه کند، غمگين و یا افسرده به تنهايي پناه ببرد.
لذا آن چه جاي نگراني دارد، باقي ماندن اين حالت است. يعني بايد به گونه‌اي باشد كه حالت زودرنجي پس از مدت زمان كوتاهي در فرد رفع شود و گرنه ممكن است در دراز مدت، مشكلات بسياري را بدنبال داشته باشد، كه از جمله آنها اعتماد به نفس ضعيف، افسردگي، يأس و نااميدي و... مي‌باشد.
عدم تعادل و بي ثباتي عاطفي يکي از بارزترين ويژگي هاي دوره نوجوانی است.
علل زود رنجی در نوجوان
1. عدم توجه والدين به نوجوان
نوجوان شما در این فکر است که ارزش های خود را به شما ثابت کند. بگوید من که هستم چکاره ام و شما هم احتمالا به خاطر گرفتاری های که دارید، یا سرگرم بچه های کوچکترتان هستید توجهتان به او کمتر شده است.
2. بازي نكردن با نوجوان
به حد کافی با نوجوان بازی نکرده اید و او نقش پررنگی از شما در منزل ندیده است.
3. تغييرات فيزيكي و روحي
تغییرات فیزیکی و جسمی که منجر به تغییرات روحی و روانی در نوجوان می شود او را زود رنج و عصبی می کند.
4. مقايسه نوجوان با ديگران
هنگامی که نوجوان خود را با فرزندان دیگرتان یا با همسالانش مقایسه می کنید او رنجیده می شود و می گوید: «پدر و مادرم، مرا همان طوری که هستم دوستم بدارید».
5. کمرویی
شاید زود رنجی نوجوان ناشی از کم رویی و خجالتي بودن باشد چون او نمی تواند از خود دفاع کند و خجالتی است و چون گاهي نمي تواند حق خود را از ديگران بگيرد او را عصبي و رنجيده مي كند.
6. محرومیت
گاهی نوجوان خواسته ای دارد که قتی شما خواسته ی او را اجابت نمی کنید او عصبی و رنجیده می شود
این خواسته شامل:
1) محرومیت از مهر و محبت شماست که به دیگران می دهید اما از او دریغ می کنید.
2) گاهی محرومیت از نیازهای مادی است مثلا دوچرخه، لپ تاپ و یا وسیله ای می خواهد که شما برای او تهیه نمی کنید یا نمی توانید تهیه کنید.
8. تبعیض
گاهی شما ممکن است ناخواسته بین فرزندان خود فرق بگذارید مثلا برای یکی از فرزندانتان کاری را بکنید و برای آن یکی نکنید پس نوجوان می رنجد.
9. خانواده متشنج
در خانواده ای که خود پدر و مادر با یکدیگر بحث، جدل و مشاجره زیاد دارند و مدام با هم قهر و آشتی مي كنند در نتيجه فرزندان هم از پدر و مادر الگو می گیرند و عصبی می شود
10. نوجوان فرق بین حق و میل را نمی داند
یعنی نوجوان نمی داند که چیزی حق و چه چیزی بر اساس میل اوست. نوجوان هرچه کودکانه تر فکر کند میل خود را حق خودش می داند و هر چه بزرگتر و عاقل تر شود او به حق های طبیعی خودش واقف می شود. مثلا نوجوان حق دارد پول تو جیبی داشته باشد و یا حق دارد که از لحاظ پوشاك از یک رفاه نسبی برخوردار باشد وقتی این ها را نداشته باشد طبیعی است که او زود رنج و عصبی می شود.
فرق میل و حق چیست؟
میل همان احساس و تمایل فرد است و حق یعنی آن چیزهایی که فرد حق دارد که آن ها را داشته باشد.
زود رنجی نوجوان امری طبیعی است وقتی ما این واقعیت را پذیرفتیم پس برخورد ما هم طبیعی خواهد بود او را مسخره نخواهیم کرد.
شيوه هاي برخورد با زود رنجي نوجوان
1. او را مسخره نکنید
زود رنجی نوجوان امری طبیعی است وقتی ما این واقعیت را بپذیريم پس برخورد ما هم طبیعی خواهد بود و ديگر او را مسخره نخواهیم کرد، ديگر نخواهيم گفت كه فرزند من ديوانه شده و به سرش زده است.
2. او را حمایت کنید
نوجوان بايد احساس کند که پدر و مادرش در مشکلات و بحران ها حامی او هستند وقتی از موضوعی شکایت کرد به او نگویید تقصیر خودت است، همه ی بچه ها این جوری هستند، تو ناسازگار و حساس و زود رنج هستی. مثلا نوجوان می گوید پسر دایی من را کتک زد یا فلان حرف را به من زد بلافاصله نگویید بچه ها همه همین طوری هستند بعدا با هم آشتی می کنید بلکه او را حمایت کنید به فرزند خود بگویید باشه با دایی، زندایی یا خودش صحبت خواهم کرد او حق نداشته این حرف را بزند یا این کار را انجام دهد.
3. با نوجوان همدردی کنید
اگر نوجوان درباره ی مشکلاتش با شما حرف می زند با او همدردی کنید.
4. به او قول مساعد به دهید
به نوجوان قول دهید که مسائل و مشکلات او را حل خواهید کرد و اگر هم نتوانستید مشکلش را حل کنید علت آن را برایش توضیح دهید به او بگویید: «عزیزم می خواستم این کار را برایت انجام دهم اما به به این دلیل نشد و نتوانستم» آن وقت نوجوان به این فکر می کند که پدر و مادرم مرا دوست دارند برای من ارزش قائل هستند، حامی من هستند، کنار من هستند، با این که جواب منفی است اما او خوشحال است چون این احساس حمایت شما از او، نوجوان را آرام می کند به او دلگرمی می دهد.
5. به نوجوان محبت کنید
هنگامی که نوجوان احساس زود رنجی دارد او را بغل کنید. ویلیام جیمز می گوید: «یک حرکت می تواند موجب یک احساس خوب گردد». هنگامی که شما دست روی شانه او می گذارید و او را بغل می کنید او احساس خوبی پیدا می کند.
6. عدم مقایسه نوجوان با دیگران
هنگامی که فرزند خود را با فرزندان دیگرتان یا با همسالانش مقایسه می کنید او رنجیده و عصبی می شود و همین مقایسه هاست که در نوجوان ریشه حسادت را به وجود می آورد.
7. برآوردن نیاز های واقعی نوجوان
نیازهای واقعی نوجوان را رفع کنید. نیاز های نوجوان دو دسته هستند یکی طلب محبت که شما باید به او محبت کنید، مونس او باشید، او را با دیگران مقایسه نکنید. نیازهای نوجوان که فقط خوراک و پوشاک نیست، شما بايد نیاز های روحی و روانی نوجوان را هم برآورده کنید. دسته ی دوم نیازهای مالی و خوراک و پوشاک است به نوجوان پول تو جیبی دهید البته مقدار آن می تواند محدودیت داشته باشد اما نباید آن را قطع کنید.
8. حدس و گمان نزنید
در مورد فرزند خودتان به حدس و گمان متوسل نشوید چرا که ممکن نوجوان شما این به دلیلی که شما حدس زدید اين كار را انجام نداده باشد بلكه دلیل دیگری داشته باشد. حالا از کجا بفمید دلیل کار او چه بوده، باید با او حرف بزنيد وقتی با او حرف می زنید می توانید کسب اطلاعات کنید و ببینید مشکل نوجوان شما چیست و وقتی با شما حرف مي زند همه ی حواستان به فرزندتان باشد و کار دیگری نکنید. روزنامه خواندن، تلویزیون تماشا کردن، سبزی پاک کردن، ظرف شستن و ... را کنار بگذارید و به گونه ای به او نگاه کنید که او احساس کند شما با تمام وجود به حرف های او گوش می دهید.
9. تحمل كردن نوجوان
پدر و مادر باید در این سالها آستانه تحملتان را بالا ببريد. اگر این دوران بحران بلوغ و هويت را به خوبي بشناسيد بهتر سپری مي شود و شخصیت نوجوان ساخته می شود فقط نیاز به صبر است. از طرفی باید میان تحمل و تایید کردن تفاوت قائل شويد. تحمل کنيد امانه به این معنا که رفتار فرزند خود را تایید و تشویق کنيد. مثلا وقتی برای مهمانی رفتن عصبانی می شود، پدر و مادر تحمل کنيد اما رفتار فرزند را تایید نکنيد. (و چه خوب که پدر و مادر با هم هماهنگ باشيد)
پدر و مادری نوازش گر باشید تا نوجوان شما همیشه کنارتان باشد و شما را جزء نزدیکترین افراد به خود ببیند
حرف آخر:
اگر نوجوان از طرف بزرگسال درک نشود و بزرگسال احساس همدردی نسبت به نوجوان نکند و نتواند به شکل صحیحی او را راهنمایی کند، این تضادها ممکن است تبدیل به عصیان شود.