وَالْكَاظِمينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ ؛ (پرهيزكاران) خشم خود را فرو مي برند و از خطاي مردم در مي گذرند و خدا نيكوكاران را دوست دارد» ؛ سوره مباركه آل عمران آيه شريفه 134) ***
خوشحاليم از اينكه با فردي هم صحبت هستيم كه در مواجهه با دغدغه هاي ذهني اش، اقدام به مشاوره خواهي مي كند. اين را بدانيد كه يكي از نشانه هاي افراد عاقل و پويا كسب آگاهي در زمينه هاي مورد نياز است. به خاطر اين فهم زيبا به شما تبريك گفته و اميدواريم راهنماي خوبي برايتان باشيم.
پرسشگر گرامي؛ بهتر است بدانيد خداوند متعال انسان ها را شبيه به هم خلق نكرده است. برخي از آياتي كه به وجود تفاوت بين انسان ها اشاره مي كند عبارتند از ( آيه 22 سوره مباركه روم، آيه 13 سوره مباركه حجرات ، آيه 32 سوره مباركه زخرف و ...).همچنين در روانشناسي اصلي وجود دارد با نام اصل وجود تفاوت هاي فردي. انسان ها در بسياري از خصوصيات اخلاقي، رفتاري، جسمي، استعدادها، علايق و خواسته ها و .... با يكديگر تفاوت دارند. پس ما نبايد انتظار داشته باشيم كه ديگران دقيقا مطابق با خواسته ما رفتار كنند. از جمله مهارت هايي كه هر انساني بايد ياد بگيرد، طريقه سازگاري با محيط و احترام به افكار ديگران و همچنين بالا بردن آستانه تحمل در زمينه هاي مختلف است. همانگونه كه رفتارهاي ما مورد پسند همه واقع نمي شود، رفتارهاي ديگران هم هميشه باب ميل ما نيست؛ هر كسي در شرايط محيطي خاصي بزرگ و تربيت شده است و بسياري از رفتارهايش ناشي از نوع تربيتي است كه دريافت كرده است. اگر ما نتوانيم موفق به تغيير رفتار ديگران شويم، تنها كاري كه از دستمان بر مي آيد اين است كه خود را با محيط و شرايط موجود تطبيق دهيم. يكي از ويژگي هاي افراد موفق اين است كه شرايط موجود را آن چنان كه هست قبول مي كنند و سعي در تطبيق با آن دارند.
*** اينكه شما به مشكل خود اشراف داريد، يعني نصف راه را طي كرده ايد و ان شاء الله با مطالعه و عمل به مطالب و راهكارهايي كه در زمينه كنترل خشم و عصبانيت در اختيارتان مي گذاريم، نصف ديگر راه را هم طي خواهيد كرد و بر اين مشكل فائق خواهيد آمد. هر فردي در زندگي خود با مشكلاتي روبرو مي شود. مهم اين است كه منشا مشكل را شناسايي كنيم و در جهت رفع آ ن كوشا باشيم. تا دنياي مادي پا برجاست و ما هستيم، مشكلات وجود دارد و ميان انسان ها به گونه هاي مختلف پخش است. اين خاصيت دنياست، چرا كه دنيا محل امتحان است و هركسي به نحوي مورد آزمايش قرار مي گيرد. پس با اين ديد به مشكلاتي كه با آن ها مواجه مي شويد نگاه كنيد، همچنين بايد مراقب بود بي جهت به خود برچسب منفي نزد و خود را مشكل دار فرض نكرد. براي مثال فردي كه در يك برهه زماني خاص دغدغه كوچكي برايش پيش آمده، شخصاً تست افسردگي بك را مي زند و نتيجه تست ، وجود افسردگي را نشان مي دهد و او هم بدون توجه به عوامل موجود در آن برهه زماني خاص «فكر افسرده بودن» را در ذهن خود پرورش مي دهد و اين تفكر، ناخودآگاه نشانه هاي افسردگي واقعي را در او نمودار مي كند؛ در حاليكه اگر پيش يك مشاور يا روانشناس مي رفت متوجه مي شد كه رفتار او در آن زمان خاص كاملا طبيعي و نرمال بوده و هيچ نشانه اي از افسردگي در وجود او نبوده و بي جهت خود را فردي افسرده مي پنداشته است! پس به خاطر برخي ويژگي هاي رفتاري كه قابل اصلاح است، برچسب هاي منفي (افسرده، احساس پوچي و ...) به خود نزنيد، چرا كه اين برچسب ها در طول زمان در ذهن شما پرورش مي يابد و احساسي كه به اشتباه در شما به وجود آمده، ممكن است شكل واقعيت به خود بگيرد.
عصبانيت نمود و جلوه خشم و غضب است و غضب در واقع يك حالت نفسانى و درونى است كه آدمى را وادار به رفتارى پرخاشگرانه و غلبه و انتقام نسبت به ديگرى مىكند. البته اصل «قوه غضب» در انسان وجود دارد و در حفظ و بقاى وى نقش به سزايى ايفا مىكند؛ اما اين قوه نيز مانند ساير قواى نفسانى بايد كنترل و در جهت صحيح از آن استفاده شود و از افراط و تفريط نسبت به آن اجتناب گردد؛ زيرا افراط در آن موجب ناكارآمدى فكر و عقل مىشود و خطرات و خسارات جبران ناپذيرى را در پى دارد. تفريط در آن نيز موجب جبن و خوارى مىشود و از پيامدهاى بد آن بىغيرتى و بىتفاوتى نسبت به مسئوليتهاى فردى و اجتماعى است. البته بحث ما در اينجا، بيشتر مربوط به جنبه افراطى غضب و (عصبانيت) است؛ از اين رو زيانهايى كه ناشى از شعلهور شدن غضب است را به اختصار بيان مىكنيم، سپس به عواملى مىپردازيم كه موجب شعله ور شدن غضب و بروز عصبانيت و پرخاشگرى مىشود و در پايان راهكارهايى به منظور كنترل آن بيان مىكنيم.
پيامدهاى غضب و عصبانيت :
1. غضب، فكر و عقل انسان را ناكار آمد و زمين گير مىكند؛ چنان كه پيامبر اكرم(ص) فرمود: «غضب، دل مرد دانا را هلاك مىكند» (بحار الانوار، ج 73، ص 226، ح 20).
2. پيامبر(ص) فرمود: «غضب، ايمان را فاسد مىگرداند ؛ همان گونه كه سركه عسل را فاسد مىكند»(كافى، ج2، ص 303، ح3 ؛ بحار الانوار، ج72، ص 274، ح24).
3. غضب كليد هر بدى است، و شيطان همه وجود فرد غضبناك را تسخير مىكند و او را به هر عمل زشتى وامىدارد. (همان)
4. از آثار بد غضب اين است فرد غضبناك و عصبانى رفتارهاى نادرستى - مانند فحش دادن و پرخاشگرى كلامى، شماتت، مسخره كردن، فاش كردن اسرار و بدگويى از ديگران - را از خود بروز مىدهد. علاوه بر اين موجب دشمنى دوستان و شماتت دشمنان، انزواى اجتماعى، افسردگى و بيمارىهاى جسمانى و روانى مىشود. بنابراين كنترل عصبانيت امرى بايسته و اجتنابناپذير است؛ وگرنه موجب هلاكت انسان و خسارات جبران ناپذيرى مىشود.
عوامل غضب و عصبانيت :
عصبانيت مىتواند عوامل گوناگونى داشته باشد، از جمله :
1. صفات رذيلهاى مانند، حسادت، كبر و غرور، حرص، حب جاه و مال؛ 2. كمحوصلگى و كمظرفيتى؛ 3. ضعف و ناتوانى مزاج؛ 4. عدم اعتماد به نفس؛ 5. حساسيتهاى افراطى؛ 6. منفىبافى و سوء ظن به ديگران؛ 7. همانندسازى و تقليد از والدين، همسالان و همكلاسان؛ 8. يادگيرى از محيط