امروزه بسیاری از پدرها و مادرها نگران پدیده‌ای به نام «بلوغ زودرس» در فرزندانشان هستند و اینکه می‌خواهند بدانند با این پدیده، چگونه باید برخورد علمی و درست داشته باشند.
بلوغ زودرس
ظاهر شدن علائم بلوغ از نظر جسمی و هورمونی در دختران قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی، بلوغ زودرس نامیده می‌شود.
ابتدا این کودکان بلندتر از همسالان خود هستند، ولی به دلیل بلوغ زودرس استخوان‌ها، در نهایت قد کوتاه‌تری خواهند داشت.
بلوغ در دختران با بزرگ شدن سینه‌ها و شروع عادت ماهانه ظاهر می‌شود و در پسران با افزایش شهوت که به شکل اختلالات رفتاری تظاهر می‌کند.
چرا بلوغ زودرس مهم است؟
بلوغ زودرس از دو جنبه اهمیت زیادی دارد:
جنبه اول علت ایجاد‌کننده آن است که پزشک متخصص با انجام آزمایش‌های لازم و پیگیری‌های منظم و دقیق نوجوان، در طی مدت طولانی به دنبال علت ایجاد آن می‌گردد.
جنبه دوم اثرات بلوغ زودرس، رشد قدی و تاثیرات روانی در نوجوان است.
علل بلوغ زودرس چیست؟
در بیشتر دخترها، علت خاصی برای بلوغ زودرس دیده نمی‌شود و بیشتر جنبه خانوادگی دارد و در سایر افراد خانواده (مادر یا خواهران) نیز چنین حالتی دیده می‌شود، ولی در مواردی، بیماری‌های مهم دستگاه عصبی مرکزی مثل تومورهای مختلف، عفونت و التهاب مغز یا ضربه به جمجمه می‌تواند این حالت را ایجاد کند.
گاهی کیست‌های تخمدانی با تولید هورمون‌های جنسی زنانه، باعث بلوغ زودرس می‌شوند.
در پسرها حالت سرشتی کمتر دیده می‌شود و بیماری‌های زمینه‌ای مثل تومورهای سیستم عصبی مرکزی بیشتر شایع است.
کودکان مبتلا به بلوغ زودرس، در ابتدا بلندتر از همسالان خود هستند، ولی در نهایت قد کوتاه‌تری خواهند داشت
راه های تشخیص علت بلوغ زودرس
تصویربرداری سر به صورت رادیوگرافی در تشخیص کمک کننده است.
در این کودکان (پسر یا دختر) بررسی مغز با MRI حتما انجام می‌شود.
سونوگرافی از تخمدان‌ها و شکم و بررسی آزمایشگاهی هورمون‌های مختلف و نیز تعیین سن استخوانی انجام می‌شود.
در صورت طبیعی بودن معاینات و آزمایش‌ها، حتما باید هر 6 ماه یک بار توسط پزشک بررسی انجام شود.
عوارض بلوغ زودرس
با بلوغ زودرس، کودکان در مقابل استرس‌های جوانی قرار می‌گیرند و نمی‌دانند چه کار باید کنند. این کودکان از نظر جسمی تظاهرات بلوغ را دارند، ولی تجربه کافی را ندارند.
دختران با ظاهر شدن علائم عادت ماهانه ممکن است دچار مشکلات روحی شوند.
در هر دو جنس به دلیل افزایش شهوت، رفتارهای ناهنجار شیوع دارد.
علائم و نشانههای بلوغ زودرس
در دختران علائم ابتدا با بزرگ شدن سینه‌ها ظاهر می‌شود و بعد از آن موهای نواحی از بدن که غدد جنسی در آنها وجود دارد، دیده می‌شوند، مانند دستگاه تناسلی و زیربغل یا حتی گاهی اطراف سینه‌ها. عادت ماهانه نیز در مرحله نهایی است. اطراف نوک سینه‌ها تیره و ضخیم می‌شود و نوک سینه‌ها جلو می‌آید. جوش نیز در صورت این کودکان افزایش می‌یابد.
در پسران اولین علامت، بزرگ شدن بیضه و سپس بلوغ دیگر اجزای اندام تناسلی است.
قد این کودکان ابتدا بلندتر از همسن‌های خودشان است. صدای این کودکان ضخیم می‌شود و موهای صورت به شکل زودرس ظاهر می‌شوند.
آیا درمان بلوغ زودرس لازم است؟
هنگامی‌که بلوغ در سنین پایین شروع شود، رشد قدی کودکان بیشتر می‌شود و به نسبت کودکان همسن خود، قد بلندتری خواهند داشت، ولی پس از 2 یا 3 سال، رشد قدی متوقف می‌شود و آنها در نهایت بزرگسالان کوتاه قدی خواهند شد. از نظر شکل جسمی و ظاهری بدن نیز ممکن است مشکلاتی دیده شود. به علاوه، از نظر روانی نیز این کودکان دچار مشکلات زیادی خواهند شد.
رشد سینه‌ها یا ایجاد قاعدگی در دختران کم‌سن یا رویش موهای صورت و کلفتی صدا در پسران کم‌سن در مقایسه با سایر همسالان خود، باعث بروز اضطراب شدید در این کودکان و والدین آنها می‌شود.
بنابراین درمان باید بسیار زود شروع شود (قبل از سن استخوانی 12 سال برای دختران و 13 سال برای پسران).
در صورت موفقیت، پزشک درمان را تا رسیدن کودک به سن طبیعی بلوغ ادامه می‌دهد و سپس قطع می‌کند تا بلوغ به طور طبیعی پیش برود.
در واقع، آگاهی والدین از نشانههای بلوغ زودرس و مراجعه زود و به موقع، موفقیت درمان را به دنبال دارد.
نکته مهم این است که هوش این کودکان طبیعی و حتی در مواردی بالاتر از کودکان همسن خودشان است، ولی به دلیل تغییرات ظاهری و نیز تاثیر هورمون‌ها، ممکن است دچار اختلالات رفتاری، حالت‌های تهاجمی و حتی افسردگی شوند
در برخی موارد، روش‌های جراحی برای درمان توده‌هایی که در مغز به صورت نابجا هورمون ترشح می‌کنند، استفاده می‌شود.
نقش والدین
والدین باید با ایجاد یک رابطه صادقانه و دوستانه با دختر یا پسر مبتلای خود برای او توضیح دهند که پیدایش این تغییرات در چه سنی طبیعی است و حالا که در او به صورت زودرس ایجاد شده، چه مراقبت‌ها و درمان‌هایی ضروری است. ارتباط والدین با مربیان و معلمان آموزشی فرزند، در برقراری ارتباط دوستانه این کودکان با هم سن و سال‌های خود بسیار حیاتی است.
در محیط مدرسه است که عدم توجه به شرایط جسمی و روحی این کودکان باعث بروز مشکلات روانی جدی می‌شود، بنابراین معلمان آگاه و دلسوز در برقراری ارتباط طبیعی بین این کودکان و همکلاسی‌هایشان نقش کلیدی دارند.
ارتباط چاقی با بلوغ زودرس
طبق آزمایش‌ها و تحقیقات انجام شده، هم در مورد پسران و هم در مورد دختران، چاقی و بلوغ جنسی در ارتباط با یکدیگرند، اما این وابستگی و ارتباط با یکدیگر متفاوت است، از این نظر که در دختران ارتباط مثبت و در پسران ارتباطی منفی بین این دو وجود دارد.
به این معنی که دختران مبتلا به بلوغ جنسی زودرس، چاق‌تر از حد معمول هستند، اما پسران مبتلا به بلوغ زودرس، لاغرتر از حد معمول‌اند.
در هر دو مورد، به محض مشاهده چاقی یا لاغری غیرعادی، باید آزمایش‌ها و ملاحظات مربوط به بلوغ زودرس را انجام داد.