وسواس فکری و دل نگرانی

Question

باسلاموتشکر بابت فضایی که ایجاد کردید که به راحتی بتونیم مشکلات رو بیان کنیم. بنده ۶سال ازازدواج میگذره دچار وسواس هستم باید همه چی عالی باشه چون بچه کوچک دارم بعضی از وسایل خونه خراب ییاکهنه شده اونایی که امکان داشته عوض کردم ولی بعضی رو نگاشون که میکنم دلم میگیره مرتب خونه وزندگیمو بابقیه مقاسیه میکنم میخوام همه وسایلم نو باشه ومرتب تو خونه دیوانه وار همه چی وتمیز میکنم و ارامش ندارم بازم شبم بی حال میوفتم حوصله بچمم ندارم حتی خسته شدم دیگه؟کمکم کنید

Answer 1

براي درمان اين بيماري كه گاهي بسيار حاد و خطرناك مي شود به مطالب زير توجه نماييد.
واژه وسواس در اصطلاح به معني حديث نفس است به طوري كه گويي كسي آهسته از درون با انسان سخن مي گويد و او را به دقت فراوان و بي مورد در انجام امور دعوت مي نمايد. كار شيطان را نيز وسوسه گويند، زيرا با چنين پيامي از درون، آدمي را به كار بد دعوت مي نمايد.
در حديثى از امام صادق(عليه‏السلام‏) مى‏خوانيم: «ما من مؤمن الا و لقلبه اذنان فى جوفه: اذن ينفث فيها الوسواس الخناس! و اذن ينفث فيها الملك! فيؤيد الله المؤمن بالملك، فذلك قوله و ايدهم بروح منه: هر مؤمنى قلبش دو گوش دارد، گوشى كه در آن وسواس خناس (شيطان) مي دمد، و گوشى كه فرشته در آن مى‏دمد، خداوند مؤمن را به وسيله فرشته تقويت مى‏كند، و اين همان است كه مى‏فرمايد: «و ايدهم بروح منه».
بيماري وسواس
وسواس يك بيمارى عصبى و روانى است و روانشناسان و روانپزشكان امروزى آن را فكر و انديشه مداوم و مكررى مى‏دانند كه فرد مبتلا به آن على‏رغم كوشش فراوان خود قادر نيست آن را از ذهن خويش خارج سازد اين افكار مزاحم كه بدون اختيار فرد به سراغ وى مى‏روند گاهى او را به تكرار برخى كارها و اعمال بى‏فايده وا مى‏دارد. هر چند وى به بيهودگى و عدم ضرورت و غيرمنطقى بودن آن عمل واقف است ولى نمى‏تواند از انجام آنها خوددارى كند و زندگى عادى و عملكرد فرد را مختل مى‏كند و بسيار وقت‏گير است. و گاهى بخاطر تمسخر يا مخالفت علنى يا ترحّم ديگران عمل تكرارى خود را مخفى مى‏كند
وسواس از قديمي ترين اختلالات شناخته شده رواني است كه بين مردم از شيوع نسبتا بالايي(حدود دو درصد جامعه) برخوردار است. اين بيماري به لحاظ عوامل آن بسيار پيچيده و متنوع است و درمان آن ممكن است، ولي نيز دشوار مي نمايد، مگر اينكه شخص مبتلا واقعا بخواهد علاج شود و به روش درماني آن پاسخ صحيح دهد.
الگوهاي وسواس
در اين اختلال چهار الگوى عمده علائم را مى‏توان يافت:
1- شايع‏ترين الگو، وسواس آلودگى و متعاقب آن اقدام به شست‏وشوى مكرر براى رفع آلودگى و يا كسب طهارت است. بنابراين عمل وسواس به شكل شستن يا تميز كردن است.
2- دومين الگوى شايع وسواس، وسواس ترديد و متعاقب آن اقدام جبرى براى امتحان كردن است. مثلاً احتمال باز ماندن شيرگاز، كليد برق و. به سراغ فرد مى‏آيد و به دنبال آن چندين بار براى مطمئن شدن از بسته بودن شيرگاز و يا. به خانه برمى‏گردد و به اجاق گاز مثلاً سر مى‏زند.
3- افكار وسواسى سومين الگوى وسواس است اين افكار كه به طور تكرارى و ناخواسته به سراغ فرد آمده و ذهن او را به خود مشغول مى‏كند محتواى اين افكار معمولاً عمل جنسى يا پرخاشگرى يا آسيب‏رساندن است و از نظر بيمار غيرقابل تحمل و شرم‏آور است.
وسواس فكري مي تواند مشكلات متعدد و مسايل آزاردهنده بسياري را براي شخص مبتلا و اطرافيانش به همراه داشته باشد. در اين حالت شخص مبتلا ممكن است تصاويري ذهني به شكل صحنه هاي وحشتناك و ناراحت كننده بسياري داشته باشد كه هر چه بيماري سعي در مقاومت در مقابل آنها دارد، نمي تواند از آنها خلاص شود اين وسوسه فكري از موضوعات بسيار كلي؛ مانند سوال ذهني درباره اينكه : چه كسي خدا را آفريده ؟ هدف از زندگي چيست ؟ گرفته تا افكار گناه آلوده جنسي و ترسهاي مرضي و... متفاوت است و تقريبا همه اين افكاتر بيمار را در وضعيت وحشتناكي قرار مي دهند.
4- چهارمين الگو، كندى وسواس است. اين بيماران ساعتها وقت خود را صرف خوردن غذا يا اصلاح سر و صورت، مسواك يا آماده شدن براى خواب يا مرتب كردن لباسها مى‏كنند.
لازم به ذكر است گاهى تركيبى از دو يا چند الگوى فوق به سراغ فرد مى‏آيد.
عوامل بروز بيماري وسواس
عوامل مختلفى ممكن است باعث بروز اين بيمارى شود:
1- گاهى ترشح ناموزون بعضى مواد شيميايى در مغز باعث به وجود آمدن اين بيمارى مى‏شود كه شرح آن در كتب علمى قابل پى‏گيرى است.
2- اضطراب نيز يكى از عوامل اين بيمارى است كه البته گاهى علت آن اضطراب نيز براى فرد مبتلا به وسواس معلوم نيست.
3- گاهى بر اثر يك اتفاق مشكل آفرين و پرفشار مثل مرگ يكى از نزديكان يا بعضى مسائل جنسى يا بيمارى وسواس رخ مى‏دهد.
4- عقده‏هاى فرو خورده، ناكامى‏هاى درون ريخته شده نيز گاهى باعث اين بيمارى مى‏شود.
5- گاهى نيز احساس گناه‏كار بودن باعث وسواس شدن است.
و-عوامل ديگرى كه در اين نوشتار نمى‏گنجد.
ضررهاي بيماري وسواس
همان گونه كه مى‏دانيد مشكل وسواس، موجب اختلال در بسيارى از كارهاى انسان مى‏شود. در ابتدا براى اين كه شما به صورت جدى‏تر به فكر درمان اين بيمارى باشيد و راه‏كارهاى ارائه شده را، دقيقاً به كار گيريد به بعضى از اثرات و پيامدهاى وسواس در زندگى انفرادى و اجتماعى اشاره مى‏شود:
1- يكى از ضررهاى جبران‏ناپذير وسواس، اتلاف وقت و از دست دادن سرمايه ارزشمند عمر است و اين خسارت بزرگى است زيرا بازيابى زمان از دست رفته امكان‏پذير نيست.
2- اسراف در مصرف آب يا چيزهاى ديگر
3- صرف انرژى زياد براى انجام كارهاى تكرارى
4- بازماندن از انجام كارهاى مهم زندگى از جمله تحصيل يا كارهاى ديگر
5- از دست دادن تمركز فكرى
6- منزوى شدن و كم رنگ گشتن هويت و شخصيت اجتماعى
7- روبه رو شدن با تمسخر و استهزاى ديگران
8- ايجاد مشكل در خانواده و آزار و اذيت براى آنها و يا كسانى كه به نحوى با شخص ارتباط دارند (مانند هم اتاقى‏ها و.) گفتنى است كه خوشبختانه اين مشكل با جديت و همّت والاى شما و كسب آگاهى لازم در اين رابطه قابل حل است. البته بايد با پشتكار و حوصله، به راه كارهاى ارائه شده عمل كنيد تا ان شاء الله، مشكل به زودى برطرف گردد.
روش درمان وسواس
اين بيماري از آن جهت كه هم به عنوان يك بيماري روان تني شناخته شده است و هم زمينه ساز بسياري از انحراف هاي ديني در انسان است، داراي روشهاي درماني متعدد است؛ مانند درمان دارويي، مشاوره و درمان رواني و توصيه هاي ديني.
مشاوره و درمان رواني: در درمان غيردارويى، از الگوهاى مختلف براى كاهش اين اختلال بهره مى‏گيرند كه به برخى از آنها به طور اجمال اشاره مى‏كنيم زيرا از اين تكنيك‏ها متناسب با نوع و شدت و ضعف بيمارى استفاده مى‏شود:
1- شناخت درمانى، در اين روش طى جلسات مكرر و متعدد، بينش بيمار درباره تعارضهاى درونى خود به كمك روان‏درمان‏گر تغيير مى‏يابد.
2- رفتار درمانى: روشهاى متعدد و متنوعى است از كارشناس مربوطه بيمار را به كارها و فعاليت‏هايى جهت كاهش سطح اضطراب و در نتيجه فكر يا عمل وسواس او وا مى‏دارد.
3- گاهى نيز روانشناس با ايجاد ارتباط با خانواده بيمار به كاهش ناهماهنگى‏هاى احتمالى در خانواده و تصحيح ارتباطات خانوادگى آنها مى‏پردازد.
روشهاي كلي درمان:
براي علاج و درمان اين بيماري ابتدا بايد نوع آن را شناخت و روش درماني مناسب با آن را انتخاب نمود. ما در اين قسمت به برخي از روشهاي كلي مبارزه با اين حالت اشاره مي نماييم.
1- عدم پاسخ دهي: مهمترين و كلي ترين راه درمان وسواس، بي توجهي به پيام هاي آن و عدم پاسخ دهي عملي به آن است. اين بيماري در صورتي ادامه مي يابد و تشديد مي شود كه به نداهاي دروني آن كه مبتني بر تكرار عمل، يا دقت بي مورد و يا قضاوت غير منطقي و افراطي نسبت به امور است، پاسخ دهي عملي شود. براي مقابله با اين حالت بهترين راه بي اعتنايي به اين پيامها و ترتيب اثر ندادن به آنها است. اگر مدتي اين روش عملي شود، به طور قطع از شدت ابتلا به آن كاسته خواهد شد.
2- تقابل به ضد: براي كساني كه از آلودگي و نجاست هراس دارند و اين هراس منشا اضطراب و وسواس در آنها شده است، آلوده سازي عمدي شخص توسط خود او يا ديگران، از راههاي درمان و رفع حساسيت به اين امر است. اگر اين روش با تكرار تحمل شود به طور قطع موثر خواهد بود.
3- فرمان ايست: در منابع علمي جديد، براي متوقف كردن افكار وسواسي، علاوه بر درمانهاي دارويي و قبل از آن درمانها، از روشهاي خاصي استفاده مي شود كه مهمترين آنها روش توقيف فكر نام دارد، بدين ترتيب است كه از بيمار خواسته مي شود كه به طور عمد افكار وسواسي خود را آزاد بگذارد و در اين بين ناگهان درمانگر با صداي بلند و بيزار كننده، فرياد مي زند : ايست !؟! به نظر مي رسد اين عمل جريان فكر وسواسي را متوقف مي كند.
درمان دارويي: بيماري وسواس چون داراي ريشه هاي هورموني است و با فعاليت هاي هورموني بدن نيز در ارتباط است، پزشكان با تجويز داروهايي سعي مي نمايند فعاليت هاي هورموني بدن را متعادل سازند و از اين طريق كمك مي كنند تا فرد بتواند راحت تر با اين مشكل طرف شود و آن را از خويش براند.
پيشنهاد هاي ديني:
در منابع اسلامي و وسواس پديده شناخته شده ايست و به آن به عنوان وسوسه اي از سوي شيطان اشاره مي شود. به عنوان مثال در كتاب اصول كافي (باب عقل و جهل) آمده است : در نزد امام صادق (ع) شخصي را به عقل و درايت نام بردند و گفتند او وسواس دارد، حضرت فرمود : چگونه عاقل است كه شيطان را اطاعت مي كند؟
توصيه هاي عملي
1. رساله عمليه مرجع تقليد خود را دقيقاً مطالعه كنيد (به خصوص بخش‏هاى مربوط به طهارت، نجاست، غسل و وضو) وخود را ملزم كنيد كه براى غسل و وضو يا آب كشيدن بدن، لباس و يا چيزهاى ديگر، به همان كيفيتى كه در رساله آمده عمل نماييد و از زياده‏روى جدّاً پرهيز كنيد و بعد از اين كه طبق رساله غسل كرديد يا چيزى را با آب شست و شو داديد و آب كشيديد، هيچ گونه شكى در طهارت آن به دل راه ندهيد و اگر احساس مى‏كنيد، هنوز پاك نشده و يا غسل و وضو تحقق پيدا نكرده، اعتنا نكنيد و با همان وضع نماز بخوانيد و ساير كارهاى خود را انجام دهيد.

Answer 2

2- اگر مبتلا به وسواس در شست و شو هستيد، خود را در معرض چيزهاى آلوده و نجس قرار دهيد و يا به تجسّم چنين موقعيت‏هايى بپردازيد و از انجام دادن آن كار خوددارى نكنيد.، از فردى بخواهيد خودش را در معرض اين موقعيت‏ها يا موضوع‏هاى ذكر شده قرار دهد بدون اين كه «واكنش بى اختيارى» از خودش نشان دهد. سپس شما نيز همان كار را انجام دهيد. اين كار باعث مى‏شود موضوع‏ها يا موقعيت‏هاى اضطراب آور، كم كم اثر خود را از دست بدهد و اضطراب شما كاهش پيدا كند. در واقع ريشه و علت اصلى وسواس (اضطراب) از بين برود.
3- به لحاظ شرعي هر چيزي كه قبلا پاك بوده، تا يقين به نجاست آن نداشته باشيم، پاك است و نبايد آن را نجس فرض كرد، زيرا مخالف شريعت است.
4- اصولا هر چيزي كه نمي دانيم نجس يا حرام است، پاك و حلال است، زيرا اصل در اشياء بر پاكي و حليت است و نجس و حرام بودن دليل مي خواهد. حال درباره چيزهايى كه به آنها دست زده‏ايد (مثل ظروف و لباس‏ها و يا پا گذاشتن روى فرش‏ها و چيزهايى از اين قبيل) در مورد همه اينها حكم طهارت جارى كنيد، يعنى، همه آنها را ناديده بگيريد. لازم نيست شما هيچ كدام از آنها را آب بكشيد و اگر اشكالى دارد به گردن ما. شما فعلاً موظّف هستيد، فقط به راه‏كارهاى ارائه شده، عمل كنيد و به حكم طهارت و نجاست، فقط و فقط بر اساس آنچه در رساله آمده عمل كنيد.
5- به خودتان تلقين كنيد كه «وسواس» يك نوع كار شيطانى است و بايد هر چه زودتر دست از آن بردارم.
6- به خدا توكل كنيد و از او استعانت بجوييد تا هر چه زودتر بر اين مشكل فايق آييد.
دعا، ذكر و عبادت
در اين مورد حتي منابع اسلامي از قول معصومين (ع) روشهاي متعددي را براي پيشگيري و درمان وسواس پيشنهاد كرده اند، كه از آن جمله، بهره از ادعيه و اذكار خاصي از جمله «لا اله الاالله» و «لاحول و لا قوة الابا الله» مي باشد كه در حقيقت ماحصل همه آن روشها را مي توان در ذكر خدا خلاصه كرد.
مذهب و شكوهمندترين جلوه آن؛ يعني نماز مي تواند در زدودن وسواس فكري نقش بسيار مهمي بازي كند. برخي از اذكار و توجهات حين نماز نه تنها با روشها ارايه شده توسط رون شناسان قابل مقايسه است، بلكه حتي بسيار مؤثر تر به نظر مي رسد.
استفاده زبان و ذهن از ذكر غير المغضوب عليهم و الضالين كه جدايي راه مومن را از ابليس و شيطان نشان مي دهد دست كم ده بار، طي نمازهاي يوميه و فيض بردن از سوره مباركه ناس بعد از حمد، بخصوص توجه آيات شريفه من شر وسواس الخناس الذي يوسوس في الصدور الناس به عنوان عواملي قدرتمند در توقف افكار وسواسي مطرحند.
همان طور كه اشاره شد ائمه معصوم (ع) كه پزشكان حقيقي بشرند، براي دوري از وسواس ذكر خدا را پيشنهاد كرده اند و اين فرمان الهي است كه براي ذكر من نماز را به پا داريد (اقم الصلوة لذكري).
منابع:
1- «شناخت و درمان وسوسه و وسواس» نوشته محمود ارگانى بهبهانى از انتشارات مجمع ذخاير اسلامى.
2- «درمان رفتارى وسواس» نوشته گيل اس‏استكتى، ترجمه عباس بخشى‏پور رودسرى و مجيد محمود عليلو از انتشارات نشر روان پويا (سال 1376)
3- وسواس و درمان آن نوشته آيه الله مظاهرى
متاسفانه شما گرفتار وسواس شديد به چيزي شك نكنيد اصل بر طهارت است مگر يقين به نجاست چيزي داشته باشيد
همان گونه كه مي دانيد مشكل وسواس , موجب اختلال در بسياري از كارهاي انسان مي شود. در ابتدا به بعضي از اثرات و پيامدهاي وسواس در زندگي انفرادي و اجتماعي اشاره مي شود:
1- يكي از ضررهاي جبران ناپذير وسواس , اتلاف وقت و از دست دادن سرمايه ارزشمند عمر است و اين خسارت بزرگي است ; زيرا بازيابي زمان از دست رفته امكان پذير نيست .
2- اسراف در مصرف آب يا چيزهاي ديگر;
3- صرف انرژي زياد براي انجام كارهاي تكراري ;
4- بازماندن از انجام كارهاي مهم زندگي ;
5- از دست دادن تمركز فكري ;
6- منزوي شدن و كم رنگ گشتن هويت و شخصيت اجتماعي ;
7- روبه رو شدن با تمسخر و استهزاي ديگران ;
8- ايجاد مشكل در خانواده و آزار و اذيت براي آنها و يا كساني كه به نحوي با شخص ارتباط دارند (مانند هم اتاقي ها و...).
گفتني است كه خوشبختانه اين مشكل با جديت و همت والاي شما و كسب آگاهي لازم در اين رابطه قابل حل است . البته بايد با پشتكار و حوصله، به راه كارهاي ارائه شده عمل كنيد تا ان شا الله مشكل به زودي برطرف گردد.
راه كارها:
1. رساله عمليه مرجع تقليد را دقيقا برايشان بخوانيد(به خصوص بخش هاي مربوط به طهارت، نجاست، غسل و وضو);
2. خود را ملزم كنند كه براي غسل و وضو يا آب كشيدن بدن، لباس و يا چيزهاي ديگر, به همان كيفيتي كه در رساله آمده عمل نمايند و از زياده روي جدا پرهيز كنند;
3. بعد از اين كه طبق رساله عمل كردند يا چيزي را با آب شست و شو دادند و آب كشيدند, هيچ گونه شكي در طهارت آن به دل راه ندهند و اگر احساس مي كنند, هنوز پاك نشده و يا غسل و وضو تحقق پيدا نكرده , اعتنا نكنند و با همان وضع نماز بخوانند و ساير كارهاي خود را انجام دهند.
4 به ايشان تلقين كنيد كه «وسواس» يك نوع كار شيطاني است و بايد هر چه زودتر دست از آن بردارم .
5. به خدا توكل كنيد و از او استعانت بجوييد تا هر چه زودتر بر اين مشكل فايق آييد.