انواع فراموشی
حافظه فرار: یکی از شایع ترین انواع فراموشی هاست که در آن آموخته ها و دانسته ها در وطل زمان فراموش می شوند. به طور کلی ذهن انسان تمایل دارد اطلاعات را بلافاصله پس از یادگیری فراموش کند, به همین دلیل هرچه بیشتر از دانسته ها و اطلاعات استفاده کنیم کمتر فراموششان می کنیم. شاید در نگاه اول این مساله یک ضعف به نظر برسد اما یک موهبت است چون باعث می شود اطلاعات به درد نخور از ذهن پاک شوند و فضا برای اطلاعات جدیدتر و کاربردی تر باز شود.
حواس پرتی: شایع ترین نوع فراموشی است که در اثر عدم تمرکز ایجاد می شود؛ مثلا به این دلیل یادمان می رود که کارت ملی مان را کجا گذاشته ایم که از همان ابتدا به محلی که آن را قرار می دهیم توجه کافی نمی کنیم. وقتی هنگام انجام کاری به موضوع دیگری می اندیشیم و یا حتی به هیچ چیز دیگری فکر نمی کنیم, ذهن نیز اطلاعات را درست کدبندی نمی کند؛ بنابراین هنگام بازیابی به مشکل برمی خورد.
بلوکه شدن ذهن: وقتی می گویید: «نوک زبانم است ولی…» دقیقا دچار بلوکه شدن حافظه شده اید؛ یعنی چیزی را می دانید اما نمی توانید در آن لحظه درباره اش فکر کنید و نمی توانید یک خاطره یا اطلاعات خاص را بازیابی کنید. گاهی شباهت دو خاطره یا اطلاعات باعث می شود به جای آنچه دنبالش هستید, موارد مشابه را به خاطر بیاورید و دیگر پس از آن تا مدتی نتوانید به خاطره و اطلاعات اصلی دسترسی داشته باشید. ای مساله با افزایش سن بیشتر رخ می دهد و به همین دلیل است که بیشتر سالمندان نمی توانند اسامی را درست به خاطر بیاورند.
یادآوری ناقص: نوعی از فراموشی است که اگرچه کل ماجرا را به یاد می آوریم اما نمی توانیم جزئیاتش را به خاطر بیاوریم. نوع دیگر این فراموشی زمانی است که فکر می کنیم یک ایده بکر و تازه به ذهن مان خطور کرده است اما بازتاب چیزی است که قبلا خوانده, دیده یا شنیده ایم اما کاملا فراموشش کرده ایم. بعضی از سرقت های ادبی غیرعمد به این دلیل رخ می دهند.
فراموشی پنهان: واضح ترین خاطره ها نیز صد درصد با واقعیت منطبق نیستند چون هنگام به خاطر سپردن آنها تفسیرها, تجربه ها, باورها و وضعیت روحی در چگونگی ذخیره شدنآنها تاثیر می گذارند. این مساله باعث می شود خاطره ها و اطلاعات با نوعی فیلتر شخصی در ذهن کدبندی شوند, به همین دلیل موقع بازیابی آنها را طوری به یاد می آوریم که خودمان ذخیره کرده ایم, نه آن طور که واقعا رخ داده اند. با این حساب, بخشی از واقعیت را فراموش می کنیم بدون اینکه خودمان از آن با خبر باشیم.
10 دلیل شایع فراموشی
1- افسردگی: افسردگی شدید می تواند باعث فراموشی شود. وقتی ضربه روحی شدیدی را تجربه کرده ایم, ارتباطمان با دنیای اطراف مخدوش می شود و دچار نوعی حواس پرتی می شویم. اگرچه با گذر زمان و کم رنگ تر شدن احساسات, فراموشی ناشی از آن نیز برطرف می شود اما در صورت عدم رسیدگی به موقع, ممکن است با عمیق تر شدن افسردگی, فراموشی نیز شدیدتر شود.
2- عوارض جانبی داروها: هر دارویی عوارض جانبی خود را دارد؛ فراموشی یکی از عوارض جانبی بعضی از داروهاست که در بیشتر مواقع با قطع مصرف دارو خود به خود بهبود پیدا می کند.
3-کمبود ویتامین B: افرادی که در رژیم غذایی شان ویتامین B12 کافی وجود ندارد, ممکن است در دراز مدت به فراموشی دچار شوند چون این ویتامین نقش مهمی در سلامت مغز دارد. عدم توجه به این مساله در دراز مدت می تواند باعث آسیب های مغزی دائمی و غیرقابل برگشت شود.
4- بیماری های غده تیروئید: فراموشی یکی از نشانه های مشکلات مربوط به تیروئید است که کمتر کسی به آن توجه می کند. کم کاری غده تیروئید باعث اختلال در حافظه می شود زیرا بدن قادر به جذب مواد مغذی خوراکی های مصرف شده نیست. خوشبختانه بیماری های تیروئید با یک آزمایش ساده خون قابل تشخیص هستند و درمان آنها نیز ساده است؛ بنابراین با درمان این بیماری ها فراموشی ناشی از آنها نیز برطرف می شود.
5- کم خوابی و بی خوابی: کم خوابی و بی خوابی باعث می شود نتوانیم روی جزئیات و کارهای روزمره به خوبی تمرکز کنیم و به دنبال آن دچار فراموشی می شویم. راه حل؟ خوب بخوابید.
6- تداخل دارویی: گاهی خود داروهای مصرفی فراموشی ایجاد نمی کنند اما وقتی با داروهای دیگری مصرف می شوند, به خصوص در سالمندان که مجبورند چند نوع دارو را با هم مصرف کنند, باعث بروز این مشکل می شوند. در این صورت بهترین راه مشورت با پزشک برای تغییر داروهای مصرفی است.
7- کم آبی: از دست دادن آب بدن, به خصوص در سالمندان باعث بروز علائمی شبیه زوال مغزی می شود؛ بنابراین مصرف روزانه آب کافی, به خصوص در فصل های گرم سال خیالتان را از بابت حداقل این نوع فراموشی راحت می کند.
8- ضربه به سر: ضربه شدید به سر در اثر سقوط از ارتفاع یا سوانح رانندگی می تواند باعث فراموشی شود اما نه با آن اغراقی که در بیشتر فیلم ها یا سریال های تلویزیونی می بینیم. هر ضربه ای به سر باعث فراموشی نمی شود اما اگر شدت این ضربه به قدری زیاد باشد که به سلول های مغز آسیب جدی برساند, حتی ممکن است فراموشی غیرقابل برگشت ایجاد کند.
9- زوال مغز: زوال مغز یکی از دلایل شایع فراموشی است که در سالمندان بالای 60 سال دیده می شود. اگرچه همه سالمندان در خطر زوال مغز و فراموشی نیستند اما بالا رفتن سن, اختمال ابتلا به آن را بسیار افزایش می دهد.
10- تومورهای مغزی: تومورهای مغزی گاهی علائم شبیه زوال مغزی ایجاد می کنند چون همزمان با رشد خود, سلول های مغز را از بین برده و فراموشی ایجاد می کنند. بنابراین بسته به بزرگی و محل تومور شدت فراموشی نیز متفاوت است.
چه نوع فراموشی جای نگرانی ندارد؟
گاهی دوست داریم بعضی از مسائل را فراموش کنیم چون برایمان آزار دهنده هستند اما معمولا این اتفاق نمی افتد و این خاطره ها و اطلاعات بیشتر در ذهن حک می شوند. افراد مبتلا به افسردگی یا کسانی که به اختلال استرسی پس از حادثه دچارند بیشتر با این نوع فراموشی درگیرند.
با این حال, در بیشتر مواقع فراموشی جزو پدیده های طبیعی زندگی است و با افزایش سن بیشتر می شود اما در بیشتر مواقع اصلا جای نگرانی ندارد و به معنی بیماری نیست. از سوی دیگر فراموشی و حواس پرتی کاملا قابل پیشگیری یا به تاخیر انداختن است.
نکته مهم اینکه افراد در جوانی به بیماری آلزایمر مبتلا نمی شوند زیرا این بیماری در سنین بالای 60 سال بروز می کند. هرچه سن افزایش یابد, احتمال ابتلا به آلزایمر نیز بیشتر می شود. گفته می شود افراد بالای 80 سال حدود 60 تا 70 درصد در خطر ابتلا به آلزایمر هستند.
با این حال, اگر شرایط زیر برایتان پیش آمد نگران نباشید چون فراموشی تان کاملا طبیعی است.
– یادتان نمی آید کلیدها, عینک, کارت ملی و… را کجا گذاشته اید.
– اسامی آشنایان و دوستان قدیمی تان را به خاطر نمی آورید و باید چند دقیقه درباره شان فکر کنید.
– قرارهای ملاقات کاری یا دوستانه و یا تاریخ تولد دوستان و آشنایان را فراموش می کنید.
– نمی توانید آنچه را تازه خوانده اید به یاد بیاورید و یا جزئیات یک گفت و گو یا ماجرا را فراموش کرده اید.
– وارد اتاقی شوید اما ندانید چرا به آنجا رفته اید.
– به آسانی دچار عدم تمرکز و حواس پرتی می شوید.
-به قول معروف نمی توانید آنچه نوک زبان تان است را به خاطر بیاورید.
علائم آلزایمر
اگر حداقل دو مورد از علائم زیر را دارید, به احتمال بسیار زیاد در معرض ابتلا به آلزایمر هستید.
– اختلال در برنامه ریزی و حل مشکلات
– فراموشی مختل کننده فعالیت های عادی
– تفسیر اشتباه زمان و مکان
– اختلال در درک تصاویر و ابعاد
– اشکال در صحبت کردن و نوشتن
– اشتباه قرار دادن اشیاء
– اختلال در قضاوت
– اختلال در انجام امور شغلی و روابط اجتماعی
– تغییر خلق و خو و شخصیت