سلام،لطف میکنید راهنماییم کنید؟

Question

من خیلی زود از هر چیزی عصبانی می شوم چه کار کنم که بتوانم خودم کنترل کنم؟

Answer 1

براي اينکه بتوانيد عصبانيت خود را کنترل کنيد به اين 10 توصيه توجه کنيد.

بعد از يک روز کاري سخت و پرمشغله و کلي سر و کله زدن با کارمندان و مشتريان ماشين خود را روشن مي‌کنيد تا به خانه برگرديد، اما ترافيک سنگين خيابان، آن‌قدر عصباني‌تان مي‌کند که مدام با دست روي فرمان ماشين مي‌کوبيد و فرياد مي‌زنيد. گاهي هم دست‌تان را روي بوق گذاشته و مي‌خواهيد هر طور که شده و از هر راهي از ترافيک فرار کنيد. تازه اين بخشي از داستان است. وقتي به خانه مي‌رسيد با کلي عصبانيت در را به هم مي‌کوبيد و بر سر همسر و فرزندتان هم داد مي‌زنيد. اما بدانيد که کنترل بد عصبانيت نه تنها موجب ناراحتي اطرافيان‌تان مي‌شود بلکه مي‌تواند سلامت شما و روابط کاري‌تان و ارتباطات‌تان را هم به خطر بيندازد.

 

 

1- ورزش کنيد.

فعاليت جسمي به شما کمک مي‌کند که عصبانيت شما طول ‌مدت کوتاه‌تري داشته باشد. با افزايش توان جسمي قدرت غلبه شما بر عصبانيت بيشتر مي‌شود.

 

 

2- شروع به نوشتن کنيد.

کلماتي که موقع عصبانيت بيان مي‌کنيد را روي کاغذ بنويسيد و سعي کنيد ديگر هنگام مشاجره و عصبانيت آنها را تکرار نکنيد.

 

 

3- يک لحظه تفکر کنيد.

در مراحل شديد عصبانيت بهتر است از مواجهه با فردي که از دست او عصباني هستيد دور شويد و در مقابل او قرار نگيريد. به جاي اين چند لحظه به خود فرصت بدهيد تا آرام شده و در مورد روش‌هاي ابراز عصبانيت کمي فکر کنيد.

 

 

4- خشم‌تان را خالي نکنيد.

اين يک باور غلط اجتماعي است که مي‌گويند بيرون ريختن غضب و خشم و عصبانيت هميشه بهترين راه احساس راحتي است. خالي کردن خود با فرياد و عصبانيت مي‌تواند باعث بروز مشکلات بيشتر شود به جاي اينکه آنها را حل کند. اين کار مي‌تواند روابط بين افراد را بدتر کرده و شيوه خوبي براي الگو بودن براي کودکان نيست.

 

 

5 -حرف بزنيد به جاي داد زدن.

در مورد چيزي که داريد مي‌گوييد کمي فکر کنيد و صداي‌تان را بلند نکنيد. در مورد چيزي که شما را عصباني کرده با آرامي توضيح دهيد. سعي کنيد قبل از اينکه پاسخ بدهيد به آنچه فرد مقابل‌تان هم مي‌گويد گوش کنيد.

 

 

6- تنوع را فراموش نکنيد.

اگر مي‌بينيد که ترافيک و شلوغي خيابان‌ها شما را عصباني مي‌کند، از وسيله ديگري به غير از اتومبيل خود براي رفت و آمد استفاده کنيد يا اگر امکان دارد مکان شغل خود را نزديک محل زندگي‌تان انتخاب کنيد.

 

 

7-به فوايد و مضرات عصبانيت فکر کنيد.

بعد از اينکه عصبانيت‌تان فروکش کرد با خود فکر کنيد اين عصبانيت چه فوايدي براي من و فرد مقابل داشت؟ آسيب‌ها و اثرات منفي آن روي من و ديگري چه‌قدر بود؟ آيا مشکل را برطرف کرد؟

 

 

8- از مهارت حل مشکل استفاده کنيد.

با خود فکر کنيد و راه‌حل‌هاي ديگري را به غير از عصبانيت براي حل مشکل پيدا کنيد.

 

 

9 -موقعيت را بپذيريد.

برخي چيزها را نمي‌توان تغيير داد. گاهي بايد به جاي عصباني شدن وضعيت کنوني را پذيرفت و با آن سازگاري پيدا کرد. در اين صورت لازم است شيوه‌هاي مقابله با مشکلات را ياد گرفته و يا آنها سازگار شويد.

 

 

10- به سلامت خود بينديشيد.

عصبانيت موجب افزايش هورمون استرس و عصبانيت در بدن شما مي‌شود که اين خود موجب افزايش فشار خود شما مي‌شود. پس بگذاريد با آرامش مشکلات برطرف شود، چرا که عصبانيت‌هاي طولاني مدت و شديد سلامت قلب شما را هم به خطر مي‌اندازد.

 

Answer 2

درمان موقّت

در این نوع از درمان باید به نکاتی که در ذیل مطرح می شود توجّه و آنها را به کار ببندیم:

1- تلقین آثار شوم خشم: قبل از آنکه شعله های آتش غضب، بر قلب و جان ما چیره و آن را احاطه نماید در آثار زیانبار آن بیندیشیم و مرتب آنها را به خود تلقین نماییم به این صورت که بگوییم غضب خرمن ایمان را به آتش کشیده و دنیا و آخرت انسان را به باد فنا می دهد، غضب دوستی ها را کم و دشمنی ها را زیاد می کند، غضب ما را در معرض آتش خشم خدا قرار می دهد، غضب عمر را کم و سلامتی انسان را به خطر می اندازد و...

این تلقین  های مثبت کم کم بر جان آدمی اثر گذاشته و دل را آرام می کند.

2- گفتن ذکر شریف «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم»¹: شکی نیست که آتش خشم را شیطان در قلب آدمی، روشن می سازد و اوست که بر افزایش آن پافشاری دارد و لذا برای ریشه کن شدن عصبانیّت باید شیطان را از خود دور نماییم که این ذکر شریف در این موضوع بهترین نقش را می تواند ایفاء نماید.

3- گفتن ذکر شریف «لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم»:

در حدیثی وارد شده که ابلیس به حضرت موسی گفت: از خشم بپرهیز و زمانی که خشمگین شدی بگو (لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم) که در اثر آن خشم تو فرو می نشیند.²

4- فرستان صلوات بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و آل پاک و مطهرش³: یکی دیگر از راههای درمان عصبانیّت فرستادن ذکر شریف صلوات است که امید است مؤمنین با این ذکر زیبا و دلنشین بتوانند آتش خشم را فرو نشانده و آسمان دل خود را با آن بهاری نمایند.

حب نفس ریشه ی بسیاری از صفات زشت و ناپسند در انسان است، و در واقع چون بذری مسموم می باشد که در زمین قلب آدمی کاشته شده و محصولی ندارد جزء میوه ی تلخ مال دوستی، جاه طلبی، تکبر و غرور و ...

5- سجده کردن: یکی دیگر از درمان های مؤثر در جهت کنترل عصبانیّت آن است که به هنگام عصبانیّت، صورت را بر زمین گذاشته و به درگاه خداوند بی همتا سجده نماید و از آن قدرت بی مثال برای فروکش کردن این آتش شیطانی یاری بجوید.

ابو سعید خدری از پیامبر عزیز اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل می کند که حضرت فرمود: غضب جرقه ای است که در قلب انسان قرار می گیرد، آیا نمی بینید که چشمان او سرخ و رگ های او متورّم می شود. کسی که چنین حالتی در خود مشاهده کرد، صورتش را بر زمین گذارد (و برای خدا سجده نماید) به یقین هرکس چنین کند و به درگاه خدا پناه برد و از او رفع شیطان و خشم را بخواهد، آرامش می یابد.⁴

6- تغییر حالت دادن: در روایات دلنشین معصومین (صلوات الله علیهم اجمعین) وارد شده که اگر شخص عصبانی نشسته، بایستد و اگر ایستاده بنشیند و صورت از آن صحنه برگرداند یا دراز بکشد و یا از محل دور شود و خود را به کار دیگری مشغول سازد. این تغییر حالت در فرونشاندن آتش خشم بسیار مؤثر و مفید است.

اینک به یک نمونه از این روایات حیات بخش اشاره می کنم:

امام صادق (علیه السلام) از پدر بزرگوارش امام باقر (علیه السلام) روایت می کند که در نزد ایشان درباره ی خشم سخن به میان آمد و ایشان فرمود: همانا مرد خشمگین می شود تا جایی که هرگز خشم او فرو نمی نشیند و خشنود نمی گردد و در اثر آن وارد جهنّم می گردد، پس هر مردی که در حال ایستاده به خشم آمده بنشیند، زیرا در این صورت به زودی پلیدی شیطان بیرون می رود و اگر نشسته باید بایستد.⁵

7- تماس بدنی از طریق لمس: این نوع از درمان مربوط به خویشاوندان محرمی است که انسان نسبت به آنها خشمگین شده است، در این روش آمده که بر بدن شخصی که شما از او خشمگینید دست بزنید و بدن او را لمس نمایید که از این طریق خشم شما فروکش می نماید و آرام می گیرید. ششمین امام همام امام صادق (علیه السلام) در این باره به زیبایی می فرماید: هر مردی که بر خویشاوند خود خشم گرفت، باید به سوی او رود و به او نزدیک شود و با او تماس گیرد، زیرا خویشاوند هنگامی که خویشاوند خود را لمس کند آرامش می یابد.⁶

8- وضوء گرفتن و غسل کردن: شستن دست و صورت و رساندن آب بر بدن در خاموش نمودن آتش خشم موثر است که در این میان وضوء گرفتن و غسل کردن نقش مؤثّرتری دارد که در شستشوی عادی چنین تأثیری وجود ندارد.

در روایتی زیبا و دلنشین از پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) وارد شده که حضرت فرمود: (اذا غضب احدکم فلیتوضا و الیغتسل فان الغضب من النار)⁷. هنگامی که یکی از شما خشمگین شد پس وضوء بگیرد و غسل کند، زیرا غضب از آتش است.

این دستور مشکل گشا از پیامبر عزیز اسلام (صلی الله علیه و آله) بدین جهت است که خشم آتشی است که از درون انسان بر می خیزد و آثارش در ظاهر انسان نمایان می شود به گونه ای که کمتر عضوی از اعضاء بدن است که تحت تأثیر آن واقع نشود و لذا حرارت این آتش اعضاء بدن را فرا گرفته و آنها را می آزارد. طبیعی است که بهترین چیزی که می تواند حرارت ایجاد شده را پایین آورده و به انسان آرامش بخشد، آب است.

عدّه ای در اثر جهل و نادانی عصبانیّت را جوانمردی و شجاعت و بزرگی می دانند و از خشم و غضبی که از خود به نمایش می گذارند تعریف و تمجید می نمایند و همیشه سعی در حفظ این حالت حیوانی دارند در حالی که میان این دو تفاوت اساسی وجود دارد. غضب نشانه ضعف ایمان و عقیده است بر خلاف شجاعت که نشانه ی قوّت ایمان و عقیده است

 

 

Answer 3

درمان قطعی

این نوع از درمان بستگی به شناخت اسبابی دارد که قوه ی غضب را تحریک می کند که از طریق شناسایی این اسباب می توان آنها را ریشه کن و برای همیشه این آتش برخاسته از جان را خاموش نمود. که ما در ادامه به ذکر این اسباب می پردازیم:

1- حب نفس (خود پسندی): حب نفس ریشه ی بسیاری از صفات زشت و ناپسند در انسان است، و در واقع چون بذری مسموم می باشد که در زمین قلب آدمی کاشته شده و محصولی ندارد جزء میوه ی تلخ مال دوستی، جاه طلبی، تکبر و غرور و ...

انسان خود پسند، بیماری است سرطانی، که غدّه ی مهلک حب نفس را در کالبد وجودش به همراه دارد، او هرچه سریعتر باید نسبت به ریشه کن نمایی آن اقدام نماید در غیر این صورت سرطان تمام وجودش را گرفته و در نهایت به هلاکت روح ایمانی او می انجامد. چنین انسانی به شدّت برای مقام و منزلت پوشالی و ساختگی خود ارزش قائل است و لذا طبیعی که برای مال و ثروت و علم و مقام نیز به همین اندازه ارزش قائل باشد، زیرا او مقام و منزلت و بزرگی خود را مرهون همین امور می داند و لذا اگر موقعیّت امور یاد شده به خطر بیفتد با جان و دل و با تمام قوا از آنها دفاع می نماید و به هنگام دفاع به طور غریزی و قهری، قوّه ی غضبش شروع به فعالیت نموده و او را تبدیل به یک فرد خشمگین و عصبانی می نماید.

بنابراین بر هر مؤمن خداباوری لازم و ضروری است که به منظور حفظ ایمان و رهایی از آثار ویرانگر خشم، برای همیشه پای بر روی خواسته ی دل نهاده و حبّ نفس را از خانه ی قلب خویش بیرون نماید.

2- تلقّی نمودن عصبانیّت به عنوان شجاعت: عدّه ای در اثر جهل و نادانی عصبانیّت را جوانمردی و شجاعت و بزرگی می دانند و از خشم و غضبی که از خود به نمایش می گذارند تعریف و تمجید می نمایند و همیشه سعی در حفظ این حالت حیوانی دارند در حالی که میان این دو تفاوت اساسی وجود دارد. غضب نشانه ضعف ایمان و عقیده است بر خلاف شجاعت که نشانه ی قوّت ایمان و عقیده است، غضب از صفات بسیار زشت شیطانی است که انسان را از درجه ی انسانیّت ساقط و او را در زمره ی حیوانات وحشی و درّنده قرار می دهد، در حالی که شجاعت از صفات پسندیده بوده و آدمی را به درجه ی والای انسانیّت می رساند. انسان غضبناک چون دیوانه ها، چراغ عقلش خاموش گشته و بدون ملاحظه ی عواقب کار، افعال زشت و غیر انسانی از او صادر می شود، در حالی که شخص شجاع کارهایش بر اساس عقل است و به هنگام غضب کاملا بر خود مسلّط بوده و به هیچ وجه از خود افعال زشت و ناپسند صادر نمی کند. امید است که خداوند توانا، ما بندگان سراپا نیاز را یاری نماید تا خود از شرّ این خصلت شیطانی برهانیم.

 

نوشته مهدی صفری – گروه دین و اندیشه تبیان

 

---

 

1- المحجه البیضاءِ، ج5، ص 307

2- مستدرک الوسائل، ج12، ص 15، باب وجوب ذکر الله عند الغضب

3- همان

4- المحجه البیضاء، ج 5 ص 308

5- وسائل الشیعه، کتاب جهاد النفس، حدیث 536

6- بحارالانوار، ج 70 ص 272

7- همان