تاثیر فاصله سنی بر روابط کودکان
در گذشته والدین به تفاوت سنی بچه ها ،اهمیتی نمی دادند.مثلا ممکن بود بین دو بچه حتی 10 سال اختلاف سنی وجودداشت. ولی امروزه این فاصله سنی بسیار پر اهمیت تلقی می شود .در این بخش به والدین درباره فاصله سنی بچه ها مباحثی را می شماریم که باهم می خوانیم
بعضی والدین احساس می کنند که کودکان آن ها به علت فاصله سنی کم یا زیاد، توافق و همکاری لازم را با یکدیگر ندارند و به خوبی با هم کنار نمی آیند. نظر این والدین درباره فرزندانشان ممکن است درست باشد ؛ اما یک قاعده کلی و توافق عمومی درباره فاصله سنی مناسب وجود ندارد. روابط خانوادگی تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد و در مقایسه با دیگر عوامل، سن بین دو فرزند ممکن است تاثیر مهمی نداشته باشد. برای فاصله های سنی مختلف می توان امتیازها و نارسایی هایی را برشمرد. اطلاعاتی که در ادامه ذکر می شود راهنمای خوبی درباره فاصله سنی کودکان خواهد بود .
فاصله سنی ۹ تا ۱۸ ماه
اگر فاصله سنی دو فرزندتان کمتر از ۱۸ ماه باشد، با فرزندانی سر و کار دارید که اغلب نیازهای مشترک و مشابهی دارند. وقتی نوزاد به دنیا می آید ، فرزند اول هنوز دارای توقعات بچه گانه ای برای استراحت، جلب توجه و تغذیه است. بچه اول نمی تواند اختلاف بین سن خود و نوزاد را تشخیص دهد و حتی ممکن است حضور ناگهانی نوزاد، او را دلتنگ و ناراحت کند. در این فاصله سنی، فرزند اول در مرحله ای از تکامل قرار دارد که در پی استقلال و خود کفایی است تا وابستگی اش را به والدین، به ویژه مادر کم کند ؛ اما در شرایط جدید، وابستگی زیادی به مادر نشان و نسبت به دیگران رفتارهای پرخاشگرانه ای بروز می دهد.
اگر والدین و دیگر نزدیکان در مراقبت از دو کودک همکاری کنند و مادر بتواند مدتی از وقت خود را به کودک بزرگ تر اختصاص دهد، این فاصله سنی بهتر قابل تحمل خواهد بود. در این شرایط، به تدریج که کودکان بزرگ می شوند ، به علت نزدیک بودن سن می توانند همبازی های خوبی برای هم باشند. کودک کوچک تر تلاش می کند که از بزر گ تر عقب نماند و فرزند اول ممکن است احساس کند که رقیب کوچک او بیشتر مورد توجه قرار می گیرد و هر چیز را آسان تر به دست می آورد. این احساسات گاهی به رقابتی شدید بین آن ها منجر می شود. برای این که از بروز اختلاف شدید جلوگیری شود، والدین باید از دخالت کردن در دعوای آن ها و مقایسه آن ها خودداری کنند.
در کنار این رقابت ها، بسیاری از خواهران و برادران بزر گ تر که فاصله سنی کمی دارند؛ خود را نسبت به هم خیلی نزدیک وصمیمی احساس می کنند و این احساس رفاقت در طول زندگی شان ادامه می یابد. مهم ترین نکته درباره این فاصله سنی، ناتوانی و ضعف مادر است که اطرافیان باید مواظب سلامتی او باشند. وقتی مادر در فاصله یک سال یا کمتر از تولد نوزاد اول و قبل از این که بدن او کمبودها و عوارض زایمان اول را جبران کند و به حالت عادی برگردد، باردارمی شود؛ قدرت کافی برای پرورش و نگهداری از جنین نخواهد داشت. این بارداری ها و زایمان های نزدیک برای مادر و نوزاد ، مشکلاتی به وجود می آورد. بارداری با این فاصله کم باید زیر نظر متخصص زایمان باشدتا احتمال بروز خطرات برای مادر و نوزاد کاهش یابد.
فاصله ۱۸ ماه تا ۳ سال
این فاصله رایج ترین فاصله سنی بین کودکان است و امتیازات زیادی دارد. بچه بزر گ تر تا حدودی به حرف والدین گوش می کند و سخنان آن ها را می فهمد و اگر نزدیک سه سالگی باشد، می تواند تمایلات و عقاید خود را بیان کند. اگر کودک اولی دو ساله باشد، با این که به مراقبت زیادی – مثل تعویض پوشک – نیاز دارد، لیکن می تواند برای رفع نیازهای خود مدتی صبر کند. کودک بزر گ تر برای خود، احتمالا برنامه منظمی دارد و معمولا تمام شب می خوابد، ولی با ورود نوزاد ممکن است این برنامه مختل و در طول شب بیدار شود. او می تواند برای مدت کوتاهی به تنهایی با اسباب بازی هایش مشغول شود و در مرحله ای از تکامل قرار دارد که علاقه زیادی به مساعدت والدین و تقلید از آن ها نشان می دهد .
با این که کودک به علت توجه مادر به نوزاد، تا حدی خود را فراموش شده احساس می کند، ولی می داند که نوزاد به توجه بیشتری احتیاج دارد. والدین می توانند ضمن گفت و گو با بچه اول او را قانع کنند و با گوش دادن به حرف های او، بار دلتنگی و نگرانی اش ر ا سبک کنند. گاهی کودک برای جلب توجه والدین ، رفتار بچه گانه ای پیدا می کند و وابستگی شدیدی به مادر نشان می دهد. این رفتار را در این شرایط باید امری عادی تلقی کرد. والدین روش تربیتی و پرورش کودک اول را تجربه کرده اند و تربیت و نگهداری از بچه دوم ، به خاطر این تجربه و آشنایی آسان تر است .
فاصله سنی بین دو کودک به اندازه ای است که می توانند برای یکدیگر همبازی خوبی باشند و در عین حال به خاطر اختلاف سنی، به طور جداگانه توجه والدین را به خود جلب کنند . این دو کودک احتمالا در مهد کودک و مدرسه در یک کلاس قرار نمی گیرند و این موضوع رقابت بین آن ها را کاهش می دهد. از آنجا که این فاصله سنی خیلی متداول است، احتمال این که آشنایان شما هم کودکانی با این فاصله سنی داشته باشند زیاد است. این موضوع معاشرت با این آشنایان را برای والدین و کودکان عملی مطلوب می سازد. در این معاشرت ها کودک بزر گ تر مشاهده می کند که همسالان او نیز خواهران و برادران کوچکی دارند .
فاصله سنی ۳ تا ۵ سال
بعضی از کارشناسان تعلیم و تربیت کودکان، بهترین فاصله سنی بین فرزندان را ۳ تا ۴ سال می دانند . به عقیده آن ها وقتی کودک اول به سن ۳ تا ۴ سالگی می رسد ، می تواند به خوبی حرف بزند و قدرت درک و فهم و استقلال او به اندازه ای است که زیاد به مراقبت و توجه احتیاج ندارد . با توجه به این دلایل ، فاصله سنی بین ۳ تا ۴ سال فاصله خوبی است ؛ ولی با در نظر گرفتن شرایط و ملاحظات دیگر مانند بالا رفتن سن مادر و خطر بارداری ممکن است این فاصله عملی نباشد. به علاوه، هیچ گزارش عملی مبنی بر امتیاز این فاصله سنی منتشر نشده است .
بعضی والدین از این که کودک اول پس از ۳ تا ۴ سال که شماره یک به حساب آمده است، با ورود نوزاد خود را فراموش شده تلقی می کند، احساس خوبی ندارند. باید دانست که در این سن کودک در مرحله ای از رشد است که می تواند نیازهای اجتماعی خود را توسط افراد دیگری غیر از والدین، برطرف سازد. کودک در سه سالگی علاقه زیادی به بازی با بچه ها و رفتن به مهد کودک پیدا می کند. اگر نوزاد وارد خانواده نشود، این رابطه اختصاصی به تدریج تغییر می کند. برای والدینی که صاحب فرزند دوم می شوند ، این رفتار کودک فرصت خوبی ایجاد می کند تا به او اجازه دهند که رشد و استقلال خود را به دست آورد .
البته این امر، بدین معنی نیست که کودک اول برای آشنایی و سازگاری با نوزاد، از کمک دیگران بی نیاز است. شاید مهم ترین نکته در پرورش کودکان ۳ تا ۵ ساله، آگاهی از نیاز آن ها برای جلب توجه والدین و مصاحبت با آن هاست. کودک در این سن برخورد مثبت والدین را ترجیح می دهد؛ ولی اگر بداند با برخورد منفی آن ها روبه رو می شود، سعی می کند با بدرفتاری و بهانه گیری، آن ها را عصبانی کند تا به این وسیله توجه شان را به خود جلب کند . بهتر است والدین ساعاتی از اوقات فراغت خود را با این کودکان بگذرانند تا با تامین نیازهای آن ها ، رضایتشان را جلب کنند . بزر گ ترین نارسایی این فاصله سنی، تفاوت علایق و توانایی های آن ها برای مدتی به نسبت طولانی است. به علت این تفاوت، برای سرگرمی و جلب رضایت هر یک از آن ها، فعالیت ها و روش های متفاوتی لازم است .
فاصله سنی ۵ سال و بیشتر
این فاصله سنی باعث می شود که هر یک از فرزندان در بسیاری از جنبه های زندگی به طور مستقل رشد و تکامل پیدا کند. در بین این کودکان نیز رقابت وجود دارد، ولی شدت آن به مراتب کمتر از فاصله های سنی کمتر است. دوستان و همبازی های این کودکان متفاوت و فعالیت ها و مدرسه آن ها احتمالا با هم فرق دارد .معمولا خواهران و برادران بزر گ تر در این موقعیت ها، از این که گاهی می توانند به جای والدین نقش آن ها را انجام دهند، احساس غرور می کنند. این فاصله سنی به ندرت در خانواده ها دیده می شود چرا که در حال حاضر با بالا رفتن سن ازدواج، بارداری دیرهنگام می تواند مشکلات جسمی زیادی برای مادر و نوزاد به وجود آورد.